لەدوایی كۆتایی هاتنی جەنگی جیاهانی دووەم لەساڵی 1945 بە تێكشكانی یابان ، نەتەوەیەكگرتوەكانی ئەمریكا و ئیتحادی سۆڤێتی هەڵسان بە دابەشكردنی كۆریا بۆ دوو بەش بەشی باكور كە شوێن كەوتوی سیستەمی يكگرتووی سۆڤێتی بوو وە كۆریای باشوریش  بە سیستەمی سەرمایەداری دژ بە سیستەمی شیوعی ، لە  9 ئەیلولی ساڵی 1948 لە نیوەی باكوردا جمهورەیەتی كۆریا دیموكراسی نەتەوەیی ( كۆریای باكور) دامەزرا بەسەكردایەتی (كیم ئیل سونج) ، دوا بەدوای ئەوە بەهۆی ناكۆكی و جیاوازی لە سیستەمی سیاسی و ئابوری لەنێوان هەردوو كۆریاكە شەر هەڵگیرسا و سێ ساڵی خایەند تاوەكو لە ساڵی 1950  كۆتایی پێ هات.

كۆریای باكور لە ساڵی 1948 تاوەكو ئێستا سێ سەركردە لە یەك بنەماڵە حوكمی دەوڵەتەكەیان كردوە، كە ئەوانیش بریتین لە باپیر”كیم ئیل سونج”(1948-1994) ،  وە كورەكەی” كیم جونج ئیل” (1994-2011)، وەنەوەكەی كە سەرۆكی ئێستای وڵاتە” كیم جونج ئون” (2011- تاوەكو ئێستا).

فەلسەفەی جوشێی  Juche

جوشێی بریتیە لە سیستەمی سیساسی كۆریای باكور كە سەرەتای سەرهەڵدانی  بیرۆكەكە دەگەرێتەوە سەر كیم ئیل سونج  لە ساڵانی 1912- 1994 كەبەمانای (پشتبەستن بە خود)دێت و دەوستێتە سەر بیرۆكەی حوكم كردنی تاكە كەسی خودی وشەی جوشێی وەكو فەلسەفە سێ پێكهاتەی سەرەكی لە خۆی دەگرێت كە ئەوانیش بریتین لە (سروشت ، كۆمەڵگە،سەركردە) سەركردە سروشت دەگۆرێـت و هەر ئەویش گەورە و سەركردە و سەرئەنجامی كۆمەڵگەیە، وە سەرەكردەش بە پێكهاتەی سەرەكی چالاك دادەنرێت لە فەلسەفەی جوشێی، وە بەهۆی  فەلسەفەی جوشێی بیروباوەری سەركردە پەرستی دروست بوو وە فەلسەفەیەكە هەوڵی گۆرانی سروشتی كۆمەڵگە بۆ سەركردە پەرستی و حوكمی تاك كەسی ئەبەدی لە هەموو كایەكانی ژیان و سیساسەتدا .

رواڵەتەكانی سەركردە پەرستی

بەهۆی ئەم فەلسەفەوە رواڵەتەكانی پەرستن لە زۆرێك لە لایەنەكانی ژیان لە كۆریای باكور سەری هەڵدا:

1-پیرۆزكردنی ناوی سێ سەركردەكە

هەرسێ ناوی كیم ئیل سونج، كیم جونج ئیل، كیم جونج ئون ، بەسێ ناوی پیرۆز ئەژمار دەكرێن،هیچ كەسێك بۆی نیە ببێت بە هەڵگری هیچ  كامێك لەم ناوانە ، هەر لەبەر ئەمەش لەساڵی 1974 فەرمان دەكرا بەگۆرینی هەموو ئەوانەی كە ناویان (كیم ئیل سونج)باپیرەیە ،دواتر لە ساڵی 1980 ناوی (كیم جونج ئیل)ی كور قەدەغەكرا ، لەكۆتایش لە ساڵی 2011 ناوی (كیم جونج ئون)ی نەوە قەدەغەكرا.

بەڵكو تەنها  بەوە نەوەستاوە ، گەر بێت و ناوی هەر یەكێك لەم سەركردانە بنوسرێت بەهەڵە نابێـت هێل بكێشیت بەسەر ناوەكەیاندا ، بەڵكو دەبێت ناوەكە بخەیتە ناو چوار گۆشەیەك و لەگەڵ دانانی نیشانەیەك كە دەری بخات ناوەكە بەهەڵە نوسراوە ، وەلەگەڵ پیرۆكردن و بەرزكردنەوەی نازناوب سەركردەكان بەشێوەیەكی لە رادە بەدەر .

2-چەژنە پیرۆزەكان

لە زۆربەی ئەو وڵاتانەی كە پێشتر داگیركراون ئەو رۆژەی كە سەربەخۆیی خۆیان وەردەگرن دەیكەن بە بۆنەیەكی نەتەوەیی ، بەو بروایەی كە بیریان دەخاتەوە لە بەندایەتی و كۆیلاتەی ژێردەستی داگیركاریدا، بەڵام لە كۆریای باكور شتەكە تەواو جیاوازە رۆژی 15 ئەیپرێل و 16  فێبرایەر لە هەموو ساڵێك بە گرنگترین رۆژ دادەنرێت لە كۆریای باكور ، كە ئەو دوو رۆژەش بیرتییە لە رۆژی لەدایك بوونی هەردوو سەركردە كیم ئیل سونج، كیم جونج ئیلە .

هەروەها  بۆ هەردوو ژمارەی 415 و 216 پلە و پایەی تایبەتی خۆی هەیە ،بەرادەیەك  پەرستنەكە پیرۆز بوە لایان كاریگەری لەسەر نرخی دراویش كردوە لایان كە نرخی دراوی كۆریای باكور بەرامبەر دۆلاری ئەمریكی بریتیە لە 2،16  .

3- وێنە

پێویستە لەسەر دیواری ماڵی هەموو تاكێكی كۆریای باكور وێنەی هەر سێ سەركردەكە هەڵبواسێت و وێنەی هیچ كەسێكی تر هەڵناواسرێت ، وەهەروەها وێنەكە بەهەمان شێو وێنەكە لەسەر كتێب و لە كارگە و قوتابخانە وسەیارە و لەسەر شەقەماكان هەڵبوسرێت ، لەهەموو شوێنێك دەبێت هەڵبواسرێت بە گشتی وەهەروەها دەبێـت وێنەكە لە زوویەیەك دابنرێت كە بە شێوەیەكی بەردەوام ببینرێت .

لەكاتی نان خواردنی منداڵەكان قوتابخانە و وەكاتێك نەخۆشێك لە نەخۆشخانەیە چارەسەر وەدەگرێـت دەبێت سوپاسگوزاری باوكی هەمووان بكەن كیم ئیل سونج .

كەسانی تایبەت هەن دەگەرێن بەسەر ماڵی هاوڵاتیان بۆ پشكنین لە هەڵواسینی وێنەكان ، وەلە حالەتی پشتگوێ خستنی  تەنانەت گەر بەبێ مەسەتیش بێت بۆ نموونە گەر بێت تۆز نیشتبێت لەسەر وێنەكە بە تاوان لەقەڵم دەدرێت و دەبێت پارەی سەرپێچیەكە بدەی، وە سەرپێچیەكە زیاتر دەبێت بە زۆر بونی تۆزەكە ، وەگەر بێت وێنەكە بەتەواوی داپۆشراو بێت و جاڵجاڵۆكە دەوری دابێت توشی زیندان دەبیت و وە هەندێ پشتگوێ خستنی تر هەیە كە بۆی هەیە توشی لەسێدارەدان یان زیندانی توندن و بە ئازار ببیت .

ناتوانرێت ئەو كاعەزەی كەوێنەی سێ سەركردەكەی لەسەر چاپكراوە دووبارە بەكاربهێنرێتەوە بۆ مەستی تر ، وەتاكە رێگەی قبوڵكراو بریتیە لە سوتاندنی  بە شێوەیەكی شیاو ، تەنانەت دزیش جورئەتی ئەوەی نیە وێنەی سێ سەركردەكە بدزێـت لەبەر ئەوەی مردن دەبێت بە سەرنجامی .

چەندین چیرۆكی پروپوچ بوونی هەیە دەربارەی ئەو كەسانەی كە مردوون لە پێناوی پارستنی وێنەی سەرۆك  لە كارەساتە سروشتیەكان یان ئەوانەی پارستنی وێنەكەیان لا گرنگتر بووە لە پاراستن و رزگاركردنی منداڵەكانیان .

5- ئازادیە حەرامكراوەكان

لەژێر سیستەمێكی حوكمرانی لەو جۆرەدا تاك خاوەنی گیانی خۆیشی نیە و بێ بەشن لە سەرەتا ترین مافی كەسی ، بۆ نموونە دەسەڵاتی كۆریای باكور 15 جۆری سەرتاشنی دیاریكردوە بۆ ژنان و پیاوان  بۆیان هەیە لەو چوارچێوە سەر وقژیان چاك بكەن و بۆیان نیە لێی دەربچن .

دەستوری وڵات هەڵبژاردنی ئاین قەدەغە دەكات ودەبێـت سەرخستن و خۆشەویستی تاك تەنها بۆ سەركردەی وڵات بێت ، لەگەڵ بوونی سێ كەنیسەی پرۆتیستان و كاثیۆلیكی ئەرثۆدۆكسی روسی كە تەنها بەشێوەیەكی نموونە بوونیان هەیە لە كاتێكدا شوێنكەوتوانی ئاینی نەصرانیەت و ئاینەكانی تر بە خراپترین شێوەیە توشی ئەشكەنجە و ئازار دەبنەوە لەژێر دەستی حوكومەت ، لەگەڵ نەبوونی ئازادی رادەربین و ئازادی راگەیاندن ....هتد .

6- پەرستش لە هەو شوێنێك