وتار
بۆچی گەندەڵ کاران پارێزراون؟
Friday, 12.24.2021, 12:11 PM
گەندەڵی کورد بەتەواوەتی پارێزراوە، بنەماڵە فەرمانڕەواکان، هەموو ئامرازەکانی بەردەستی خۆیان، کە پێکهاتون لە خێڵ و دەزگای ئاسایش و هەواڵگری گروپە چەکدارەکان و ئەو کەناڵە ئاسمانیانەی پشتگیریان لێدەکەن، هەمویان بەکاردێن بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانیان.
دەسەڵاتی هەولێر، خۆی گیرداوە لەناو ئەڵقەیەکی تەسکی پەیوەست بە بەرژەوەندییەکانی خۆیەوە و نایەوێت لەو ئەڵقەیە دەربچێت، گوێ نادات بەو داڕوخانە دارایی و ئابوریەی توشی هەرێم بووە، هەروەها تاڵانکردنی دارایی گشتیی و گەندەڵی بێوێنە لە هەمو کارگێڕی و شوێنە گشتییەکان و خۆی دەدزێتەوە بۆ ئەوەی کات بەدەست بێنێت تاکوو هەندێک (کۆمەکی مرۆیی)یان (قەرز لە سەرچاوەیەکەوە) وەربگرێت، یان لە بەغداوە پارەی بۆ بێت، تاکوو خۆی دەربکات لە بەرپرسیاریەتی ڕاستەوخۆ لە داڕوخانی ڕەوشی هەرێم، ئەوەشی بیردەچێتەوە یان لە بیر خۆی دەباتەوە، کە لە مێژە متمانەی گەلی کوردی لە دەست داوە و ئێستاش متمانەی کۆمەڵگەی نێودەولەتی لەدەست دەدات.
زۆربەی بەرپرسانی گەندەڵی کوردی، بەتایبەتی لوتکەی قوچەکی بنەماڵە بونەتە ئامرازێک بۆ ڕاپەڕاندنی فەرمانی دەرەکی، چونکە هەرێم خراوەتە سەر پشت بۆ ئەوەی هێزە دەرەکییەکان بە ئاشکرا تەراتێنی تێدا بکەن. بێگومان توێژی سیاسی کوردی بووەتە بارێکی گران بەسەر خەڵکەوە و لەوە زیاتر بەرگەی ناگرن، مەحاڵیشە ئەو ڕەوشەی ئێستا بەردەوام بێت و دەبێت لەناو بچێت و دەسەڵاتداران دادگایی بکرێن و ماڵی دزراو بگێڕدرێتەوە بۆ خەڵک. چەندین هۆکار هەن بۆ بەردەوامبوونی دەسەڵاتی گەندەڵ بۆ نزیکەی 30 ساڵ، لێرەدا کاتی ئەوەمان نییە بەدرێژی باسیان بکەین، بەڵام دەتوانین ئاماژە بەهەندێک لەو هۆکارانە بدەین.
بودجەی هەرێم ڕادەستی بنەماڵە دەسەڵاتدارەکان دەکرێت و ئەوانیش لە نێوان خۆیاندا دابەشی دەکەن و بە ئارەزوی خۆیان تەخشان و پەخشانی دەکەن، بۆ کڕینی خەڵک و و دامەزراندنی کەناڵی ئاسمانیی، بۆ ڕازاندنەوەی وێنەی خۆیان و داپۆشینی تاوانەکانیان، لە رێگەی درۆکردن بە گوێرەی هۆشیاریی تاکی کورد، ئینجا پارەدارکردنی هێزەچەکدارەکانی خۆیان (پێشمەرگە).
پاش ئەوەی یەک نیشتیمانیان لەتکرد بۆ دوان دوو ئیدارەی جیاواز و دوو دەزگای ئاسایش و پەیوەندی دەرەکیی جیاواز، هەر لەسەرەتایشەوە ئەو دەرفەتەی بۆ کورد هەڵکەوتبوو کردیانە شکستی نیشتیمانی لە پێناوی دەسەڵاتی تاکە کەس و پارە. بەڵام گەلی کورد لەگەڵ هەمو ئەو خراپییە مەترسیدارانە، هەر پشتیوانیان لەم بنەماڵەیـیە کردووە، تا دەسەڵات گەیشتە ئەو بڕوایەی کە گەلی کورد دژیان ڕاناپەڕن چەندیش سوکایەتیان پێ بکرێت.
وێڕای ئەوەش گەلی کورد هیچ نمونەیەکی پێشوەختەی نییە بۆ ڕاپەڕین دژی دیکتاتۆریەتی کوردی و دیکتاتۆرەکانی کوردیش سەرکەوتو بوون لەوەدا کە هەمو ڕقەکانیان ئاراستەی حکومەتی عێراقی کردووە و ستەمی دەسەڵاتی کوردیان فەرامۆش کردووە، ئەو هۆکارەش لاوازیەکی کوشندەیە لە کاروانی خەباتی کورد دا، واتە فەرامۆشکردنی ستەمکاری ناوخۆیی و تەنیا بیرکردنەوە لە چەوساندنەوەی دەرەکی، بەڵام ناشێت جوڵانەوەیەکی شۆڕشگێڕانە دژی چەوساندنەوەی گەلەکەی بکرێت لە سایەی سەرکردایەتیەک کە بازرگانی دەکات بە خوێنی خەڵک و دواکەوتو هیچ بەهایەک دانانێت بۆ پرسی دادپەروەری و بە ئەقلیەتێکی خێلەکی، کە لە دەرەوەی ڕوحی سەردەم کار دەکات. سەیر نییە هەموو جوڵانەوەکان لە شەستەکانی سەدەی ڕابردوەوە بە کارەسات کۆتاییان پێ هاتووە، وێڕای ئەو هەموو قوربانیدانەی گەلی کورد، لە لایەکی ترەوە بونەتە هۆکارێک بۆ دەوڵەمەندبوونی سەرکردە میراتگرەکان کە خەمی سەرەکیان تەنیا و تەنیا دەوڵەمەند بوونە، لەمەشدا هەمیشە خولیای نەتەوەییان بە دزێوترین شێوە بەکار هێناوە لەو پێناوەدا، هەروەها نزمترین شێوازی تاڵانکردنی ماڵی گشتیان ئەنجام داوە، وەک دەردەکەوێت چەندین هۆ هەیە بۆ ئەوەی خەڵکی تەسلیم بن به ویستی گەورە گەندەڵکارانی، بەتایبەتی لەوڵاتانی تازە پێگەیشتو یان ئەو وڵاتانەی تازە دیموکراسی پەیڕەو دەکەن، سەرکردە گەندەڵەکان له هەرێم پشتیوانی جەماوەریان هەبووە هەر چەند خەڵک دەزانن ئەوانە چۆن هەڵبژادنەکان ساختە دەکەن بە دەنگ کڕین و هەڕەشەی کوشتن و نان بڕین، دیموکراسیەتیش تەنیا ناوێکەو هیچیتر.
ڕاگەیاندن لەم بارەیەوە رۆڵی سەرەکی هەیە لە دروستکردنی ڕای گشتیدا، کاتێکیش کۆمەڵگە باوەڕ بە سەرچاوەی زانیاریەکان دەکات، ئیدی ئەو زانیاریانە رۆڵی گەورەیان دەبێت لە دیاریکردنی کاردانەوەکانی کۆمەڵگە، بەڵام دەسەڵاتی هەولێر و حزبه بەشداربووەکانی، زیاتر %90 میدیاکانیان بە دەستە، هەرچی میدیای ناڕازیە ڕوبەڕوی ڕاوەدونان و تەنگپێهەڵچنین دەبنەوە لەلایەن دەسەڵات و دەزگاکانی ئاسایشی حزبەوە، لە هەمان کاتیشدا کێشەی داراییان هەیە. لەبەر ئەوە هەمیشە دەنگی بیستراو دەنگی بنەماڵەی دەسەڵاتدار و بەکرێگیراوەکانیەتی، ڕاگەیاندنی بەکرێگیراوی حزبی کاردەکات لەسەر دروستکردنی بازنەیەکی پیرۆزی بەدەوری سەرۆک و خزم و دەوروبەرەکەی، ئەویش بەئامانجی شاردنەوەی واقیع لە جەماوەر و شاردنەوەی ئەو کارە نایاساییانەی ئەنجامی دەدەن و ئەو هەموو ماشینەوەی و سکانداڵە گەورانەی لەسەرەوەی دەسەڵات هەن.
فاکتەرێکی تر کە دەبێت ئاماژەی پێ بدرێت بریتیە لە ئینتیمای حزبی کوێرانەو نەبوونی هۆشیاریی سیاسی لای ئەندامانی حیزب، ژیانی حیزب لە کوردستان ئەوە دەردەخات کە ئەندامی حیزب چاوی خۆی دادەخات لە ئاستی گەندەڵیەکانی سەرکردەکانی، کەچی باسی گەندەڵی حیزبەکانی تر دەکات و زۆر کوێرانە بەرگری دەکات لە سەرکردە گەندەڵەکانی خۆی و ئەو هەموو وێرانکاریە نابینێت کە بە گەل و نیشتیمانی دەگەیەنێت لە دوور مەودادا، چونکە ئینتیمای حیزبی یان ئایدۆڵۆژی یان خێڵەکی لای ئەندامی حیزب بەهێزترە لە ئینتیمای بۆ نیشتیمان و مێژوو، هەر لایەک چاوی خۆی دادەخات لە ئاستی ئەو تاوانانە یان تەنانەت ئەو تاوان و ماشینەوانەی سەرکردەکانی خۆی دەیکات، لە بەرانبەریشدا لە ڕێی ڕاگەیاندنەوە لایەنی بەرانبەر دادەشۆرێت و هەڵەی گەورە دەکات، ئەوەش خزمەت بە گەندەڵکاری دەکات
دەسەڵاتی هەولێر، خۆی گیرداوە لەناو ئەڵقەیەکی تەسکی پەیوەست بە بەرژەوەندییەکانی خۆیەوە و نایەوێت لەو ئەڵقەیە دەربچێت، گوێ نادات بەو داڕوخانە دارایی و ئابوریەی توشی هەرێم بووە، هەروەها تاڵانکردنی دارایی گشتیی و گەندەڵی بێوێنە لە هەمو کارگێڕی و شوێنە گشتییەکان و خۆی دەدزێتەوە بۆ ئەوەی کات بەدەست بێنێت تاکوو هەندێک (کۆمەکی مرۆیی)یان (قەرز لە سەرچاوەیەکەوە) وەربگرێت، یان لە بەغداوە پارەی بۆ بێت، تاکوو خۆی دەربکات لە بەرپرسیاریەتی ڕاستەوخۆ لە داڕوخانی ڕەوشی هەرێم، ئەوەشی بیردەچێتەوە یان لە بیر خۆی دەباتەوە، کە لە مێژە متمانەی گەلی کوردی لە دەست داوە و ئێستاش متمانەی کۆمەڵگەی نێودەولەتی لەدەست دەدات.
زۆربەی بەرپرسانی گەندەڵی کوردی، بەتایبەتی لوتکەی قوچەکی بنەماڵە بونەتە ئامرازێک بۆ ڕاپەڕاندنی فەرمانی دەرەکی، چونکە هەرێم خراوەتە سەر پشت بۆ ئەوەی هێزە دەرەکییەکان بە ئاشکرا تەراتێنی تێدا بکەن. بێگومان توێژی سیاسی کوردی بووەتە بارێکی گران بەسەر خەڵکەوە و لەوە زیاتر بەرگەی ناگرن، مەحاڵیشە ئەو ڕەوشەی ئێستا بەردەوام بێت و دەبێت لەناو بچێت و دەسەڵاتداران دادگایی بکرێن و ماڵی دزراو بگێڕدرێتەوە بۆ خەڵک. چەندین هۆکار هەن بۆ بەردەوامبوونی دەسەڵاتی گەندەڵ بۆ نزیکەی 30 ساڵ، لێرەدا کاتی ئەوەمان نییە بەدرێژی باسیان بکەین، بەڵام دەتوانین ئاماژە بەهەندێک لەو هۆکارانە بدەین.
بودجەی هەرێم ڕادەستی بنەماڵە دەسەڵاتدارەکان دەکرێت و ئەوانیش لە نێوان خۆیاندا دابەشی دەکەن و بە ئارەزوی خۆیان تەخشان و پەخشانی دەکەن، بۆ کڕینی خەڵک و و دامەزراندنی کەناڵی ئاسمانیی، بۆ ڕازاندنەوەی وێنەی خۆیان و داپۆشینی تاوانەکانیان، لە رێگەی درۆکردن بە گوێرەی هۆشیاریی تاکی کورد، ئینجا پارەدارکردنی هێزەچەکدارەکانی خۆیان (پێشمەرگە).
پاش ئەوەی یەک نیشتیمانیان لەتکرد بۆ دوان دوو ئیدارەی جیاواز و دوو دەزگای ئاسایش و پەیوەندی دەرەکیی جیاواز، هەر لەسەرەتایشەوە ئەو دەرفەتەی بۆ کورد هەڵکەوتبوو کردیانە شکستی نیشتیمانی لە پێناوی دەسەڵاتی تاکە کەس و پارە. بەڵام گەلی کورد لەگەڵ هەمو ئەو خراپییە مەترسیدارانە، هەر پشتیوانیان لەم بنەماڵەیـیە کردووە، تا دەسەڵات گەیشتە ئەو بڕوایەی کە گەلی کورد دژیان ڕاناپەڕن چەندیش سوکایەتیان پێ بکرێت.
وێڕای ئەوەش گەلی کورد هیچ نمونەیەکی پێشوەختەی نییە بۆ ڕاپەڕین دژی دیکتاتۆریەتی کوردی و دیکتاتۆرەکانی کوردیش سەرکەوتو بوون لەوەدا کە هەمو ڕقەکانیان ئاراستەی حکومەتی عێراقی کردووە و ستەمی دەسەڵاتی کوردیان فەرامۆش کردووە، ئەو هۆکارەش لاوازیەکی کوشندەیە لە کاروانی خەباتی کورد دا، واتە فەرامۆشکردنی ستەمکاری ناوخۆیی و تەنیا بیرکردنەوە لە چەوساندنەوەی دەرەکی، بەڵام ناشێت جوڵانەوەیەکی شۆڕشگێڕانە دژی چەوساندنەوەی گەلەکەی بکرێت لە سایەی سەرکردایەتیەک کە بازرگانی دەکات بە خوێنی خەڵک و دواکەوتو هیچ بەهایەک دانانێت بۆ پرسی دادپەروەری و بە ئەقلیەتێکی خێلەکی، کە لە دەرەوەی ڕوحی سەردەم کار دەکات. سەیر نییە هەموو جوڵانەوەکان لە شەستەکانی سەدەی ڕابردوەوە بە کارەسات کۆتاییان پێ هاتووە، وێڕای ئەو هەموو قوربانیدانەی گەلی کورد، لە لایەکی ترەوە بونەتە هۆکارێک بۆ دەوڵەمەندبوونی سەرکردە میراتگرەکان کە خەمی سەرەکیان تەنیا و تەنیا دەوڵەمەند بوونە، لەمەشدا هەمیشە خولیای نەتەوەییان بە دزێوترین شێوە بەکار هێناوە لەو پێناوەدا، هەروەها نزمترین شێوازی تاڵانکردنی ماڵی گشتیان ئەنجام داوە، وەک دەردەکەوێت چەندین هۆ هەیە بۆ ئەوەی خەڵکی تەسلیم بن به ویستی گەورە گەندەڵکارانی، بەتایبەتی لەوڵاتانی تازە پێگەیشتو یان ئەو وڵاتانەی تازە دیموکراسی پەیڕەو دەکەن، سەرکردە گەندەڵەکان له هەرێم پشتیوانی جەماوەریان هەبووە هەر چەند خەڵک دەزانن ئەوانە چۆن هەڵبژادنەکان ساختە دەکەن بە دەنگ کڕین و هەڕەشەی کوشتن و نان بڕین، دیموکراسیەتیش تەنیا ناوێکەو هیچیتر.
ڕاگەیاندن لەم بارەیەوە رۆڵی سەرەکی هەیە لە دروستکردنی ڕای گشتیدا، کاتێکیش کۆمەڵگە باوەڕ بە سەرچاوەی زانیاریەکان دەکات، ئیدی ئەو زانیاریانە رۆڵی گەورەیان دەبێت لە دیاریکردنی کاردانەوەکانی کۆمەڵگە، بەڵام دەسەڵاتی هەولێر و حزبه بەشداربووەکانی، زیاتر %90 میدیاکانیان بە دەستە، هەرچی میدیای ناڕازیە ڕوبەڕوی ڕاوەدونان و تەنگپێهەڵچنین دەبنەوە لەلایەن دەسەڵات و دەزگاکانی ئاسایشی حزبەوە، لە هەمان کاتیشدا کێشەی داراییان هەیە. لەبەر ئەوە هەمیشە دەنگی بیستراو دەنگی بنەماڵەی دەسەڵاتدار و بەکرێگیراوەکانیەتی، ڕاگەیاندنی بەکرێگیراوی حزبی کاردەکات لەسەر دروستکردنی بازنەیەکی پیرۆزی بەدەوری سەرۆک و خزم و دەوروبەرەکەی، ئەویش بەئامانجی شاردنەوەی واقیع لە جەماوەر و شاردنەوەی ئەو کارە نایاساییانەی ئەنجامی دەدەن و ئەو هەموو ماشینەوەی و سکانداڵە گەورانەی لەسەرەوەی دەسەڵات هەن.
فاکتەرێکی تر کە دەبێت ئاماژەی پێ بدرێت بریتیە لە ئینتیمای حزبی کوێرانەو نەبوونی هۆشیاریی سیاسی لای ئەندامانی حیزب، ژیانی حیزب لە کوردستان ئەوە دەردەخات کە ئەندامی حیزب چاوی خۆی دادەخات لە ئاستی گەندەڵیەکانی سەرکردەکانی، کەچی باسی گەندەڵی حیزبەکانی تر دەکات و زۆر کوێرانە بەرگری دەکات لە سەرکردە گەندەڵەکانی خۆی و ئەو هەموو وێرانکاریە نابینێت کە بە گەل و نیشتیمانی دەگەیەنێت لە دوور مەودادا، چونکە ئینتیمای حیزبی یان ئایدۆڵۆژی یان خێڵەکی لای ئەندامی حیزب بەهێزترە لە ئینتیمای بۆ نیشتیمان و مێژوو، هەر لایەک چاوی خۆی دادەخات لە ئاستی ئەو تاوانانە یان تەنانەت ئەو تاوان و ماشینەوانەی سەرکردەکانی خۆی دەیکات، لە بەرانبەریشدا لە ڕێی ڕاگەیاندنەوە لایەنی بەرانبەر دادەشۆرێت و هەڵەی گەورە دەکات، ئەوەش خزمەت بە گەندەڵکاری دەکات
ئەو بابەت و هەواڵانەی کە ناوی نووسەرەکانیان دیار و ئاشکرایە، تەنیا
نووسەرەکەی بەرپرسیارە، نەک تەڤداپرێس
بابەتی تر
وێنە
مسعود بارزانی دوای سەرنەکەوتنی لە رواندنی ددانی دەستکرد
براوەی کۆنگرەی چواردە
ململانێی نێوان بنەماڵەی بارزانی
جاشایەتی ئال بارزانی بۆ ئەردۆغان
تابلۆکانی شەهیدانی قەلەم لەکوردستان
راپرسی
