وتار
سادق عهمهر سندی ژلاێ كێ، بۆچی و چهوا هاته تیرۆركرن؟
Friday, 06.30.2023, 08:55 PM
ئێك ژ ئهندازیارێن ڕاپهرینێ، پێشمهرگێ چهلهنگێ چهكێن گران، فهرماندارێ شۆرهشا ئێلونێ، قههرهمانێ دهستانێن ئاگرین، بۆچی پارتی دهست بره خوینا وی؟
ئهو پێشمهرگێ نهتهوهیی كو ب سهدان دهستانێن مێژویی لدژی دژمنان تۆماركرین، بۆچی رویێ خۆ ژ پارتی وهرگهڕاند؟
كهساتیێ كو ب سهدان چهكدارێت وهفادار لدۆرا خۆ ههین، چهوا لدهمێ تیرۆرا بدهستێ چهكدارێت پارتی بتنێ بۆ؟
د بهردهوامیا ڤێ ڕاپۆرتێدا ڕاستیا ژیان و چهوانیا تیرۆرا سادق عهمهر دێ كهڤیته بهر چاڤێ شۆپینهران.
سادق عهمهر سالح سندی ژ ئیجاخا ناڤدار ب ماڵهعهجهمێ ل بهارا سالا ١٩٥٣ل ناحيا (دركار عهجهم) لناڤا ماڵباتهكا سهرانسهر وهڵاتپارێزدا ژدایك بووه
ل ساڵا 1970مامێ وی شههباز سالح فهرماندێ ژێهاتیێ پێشمهرگا دگهل چهند پسمامێن وی ل گهلیێ زاخۆ ل هێرشا بۆ سهر بارهگهههكێ مهزن یا لهشكهریا ڕژێما بهعس ل دهشتهملێ شههید دبیت
پشتی ڤێ سادق سندی ل تهمهنهكێ بچوك یێ17 سالیێ دبیته پێشمهرگه دگهل تهڤگهرا بناڤ شۆڕهشا ئیلۆنێ..
ل وی دهمی ب چهكێت گران رۆلهكێ چالاك دگێڕیت و ل دهمهكێ زوو ناڤ و بانگێ وی دناڤ پێشمهرگا ل دهڤهرا بههدینان وهك قههرهمانهكێ ژیهاتی و چهلهنگ ڤهددهت...
ل ساڵێن 80 یان ب فهرماندهییا وی چهندین بارهگههێن لهشكهری یێن ڕژێما بهعس ل زاخۆ دهینه ڕاكرن.
نمونهیێن دهستان و چالاكیێن ب پێشهنگیا شههید سادق عهمهر ب هێرشێن بهردهوام بۆ سهر مهفرهزه و هێزێن لهشكهری یێن ڕژێمێ ب دههان دهستان هاتینه تۆماركرن كو بلێڤكرنا وان د چهند ڵاپهڕاندا ناگونجیت..
سادق عهمهر د شهرێ لههمبهر داگیركهران، ب ههماههنگیا دگهل بهرهیێن شۆرهشگهرێن كوردی وی چجاران سنورێن حزبی ناس نهدكرن.
لهوره بجاران ب ههڤبهشیا شۆرهشگهرین باكور لههمبهر ڕژێما ترك و عێراقێ ژی دكهته چهپهرێ تێكۆشینێ.
ب كارتێكرنا ژ كهسایهتێن شۆرهشگهرێن شۆرهشا باكور و سنورنهناسیا وی د شهڕێ شۆرهشگهریدا هێزهكا مهزن یا هشیاریا نهتهوهیی ل دهڤهرێ ئازراندبوو.
بگشتی سادق عهمهر كهسهكێ نهتهوهیی و كوردستانی بۆ كو نێزیكاتیا زۆربهیا سهركردێن كورد كربۆ سهركردێن وهك ئۆجالان، قاسملوو، مام جهلال و فهرماندێن مهزنێن وهك مهحسوم كۆركماز و جهمیل بایك.. ئێك ژ ڕێبازێن وی یێن ههری مهزن ناكۆكیا وی دگهل ههر رهنگێ شهڕێ كوردكوژی و براكوژیێ بوو، ههر ئهڤه ژی بۆ ئهگهرا وێ كو تا دوماهیێ و ههتا ئاستا شههادهتا وی ماڵباتا بارزانی دگهلدا ناكۆك و دوژمن بن..
ژبهر ڤێ جهسارهت و پێگهها وی یا جهماوهری و نهتهوهیی و ههلویستێن بوێرانه توشی چاڤنهباری و دوژمناتیا بنهماڵا مهسعود بارزانی دهێت و سهرهڕای ڤان ههموو خهبات و تێكۆشینا ل ڕێیا نهتهوا كورد ل ساڵا 1986ێ ژ لاێ (بنهماڵا مهسعود بارزانی) ڤه ههوڵهكا نهسهركهڤتیانه ژبۆ كوشتنا وی دهێته دان.
سادق عهمهر فهرماندارێ مهزنێ دهڤهرا بههدینان دهمێ ژ ڤێ خهنجهرا پشتێ ژ ههڤسهنگهرێت خوه ئاگههدار دبیت، بڕیارا ڤهقهتینا ب ئێكجاری ژ ڕێزێن پارتیا ڤێ بهماڵێ ددهت و ژچیا دادكهڤیت و ئێدی پهیوهندیێن خوه یێن وهڵاتپارێزیێ دگهل بهرهیێن دی یێن نهتههیی بهرفرههتر لێ دكهت.
رژێما بهعس كو پێگهھ و هێزا جهماوهریا سادق عهمهری دناسیت لسهر وی دبیته گهفهكا مهزن، سادق عهمهر ل ژێر و ژۆران دكهڤیته ناڤبهرا دوریانهكا دژوار، كو دناڤا دو بژاردهیێن یان ماڵا بارزانی یان ژی ڕژێما بهعس، نهچار دمینیت بژاردهیا دویێ هلبژێریت و ئهو ژی وهك بهشهك ژ كهسایهتێن نهتهوهیی یێن دهڤهرێ ژبۆ نهكهڤیته ژێر سیا ڤێ بنهماڵا نانهتهوهیی و خۆسهپین وهكه تاكتیك دگهل ڕژێمێ پێكهاتنێ دكهت، وهك ژ مرۆڤا پهناێ ببهته بهر ئاگری، یان ژ زڵما برای باوهریێ بدهته دژمنی.
لێ ڕژێما بهعس كو لسهر لهههنگی و خهباتا وی هایدار بۆ دزانی ئهڤ پێكهاتنه ژ ئهگهرا ناكۆكیێن وی دگهل ماڵا بارزانی نه، لهورا ماڵباتا وی دكهڤیته بهر نهفرهتا ڕژێما بهعس و ژ بنهماڵا وی 64 كهس د پرۆسا ئهنفالێ دا دهێنه كۆمهلكوژكرن. ژ وان ژی 16 كهسێن خوینی كو سێ ژێ یێن بناڤێ (بشار و سهلیم و محهمهد)برایێت وی بوون.
دهما ل 5ێ ئادارا 1991ێ ئێكهم سهرهلدان ل باشوورێ كوردستانێ ل ڕانیا و قهلادزێ دهسپێ دبیت، سادق عهمهر ب ڤی گیانێ خوه یێ وهڵاتپارێزی حهفتیهك پشتی سهرهلدانا ڕانیا ئامادهكاریهكا بهرفرهھ دكهت، لگۆری شهواهدان سادق عهمهر دچیته لاێ گهلهك مستهشار و سهرۆك جاشا كو بهشداریێ د ڤێ سهرهلدانێ دا بكهن، كو عسمهت دینۆ سندی ژی ئێك ژ وان بۆ و فهوجهكا وی ل بانكێ بۆ، شههید سادق ژێ داخاز دكهت بهێزا خۆڤه بهشداریێ د سهرهلدانێ دا بكهت لێ ئهو ڕازی نابیت و دبێژیت: تو دێ ماڵا مه وێران كهی، ئهز نهشێم دگهل ته بم، دێ دگهل حوكمهتێ دا بم و لگۆری شهواهدا تا دوماهیك هاتنا سهرهلدانێ ژی ههر دگهل حوكمهتێ دا مابۆ.
سادق عهمهر ل 12ێ ئادارا 1991ێ دگهل چهند كهسایهتێن وهڵاتپارێزێن دهركارێ جڤینهكا ڤهشارتی پێك دئینیت و ئامادهكاریێ ژبۆ سهرهلدانا دهڤهرا بههدینان دكهت.
ههتا كو ل سپێدهیا ههمان شهڤێ ل 13\03\1991 ئێكهم فیشهكا ڤێ سهرهلدانێ ب باوهرهكا نهتهوهیی ههڤشان دگهل ههڤكاریا بهرهیا شۆرهشگهری یا باكور ل دهڤهرا دهركارێ ل ژێر پلان و ڕێڤهبهریا وی دهێته تهقاندن و كێلی ب كێلی ل ژێر فهرمانا سادق عهمهر سهركهڤتیانه بڕێڤه دچیت.
زۆڕبهیا سهربازگههێن لهشكهری یێك ل دوف یادی دهێنه ستاندن و ب ڤی ڕهنگی تهڤاهیا زاخۆ دكهڤیته بهر پێلێن ڤێ ئیرادێ و هشیاریا ڤێ سهرهلدانێ و ئهڤ چریسكا سهرهلدانێ بهرهبهره ههمی دهڤهرێن بههدینان ڤهدگریت و میناكێن وهك عهلی شهعبان ئامێدی و عهلی كۆخیان ب هیز و پێگهها خۆ یا جهماوهری شیان تهڤاهیا بههدینان كۆنترۆل بكهن، كو وهفایا نهتهوهیی یا مالا مهسعود بارزانی بهرامبهر ڤان كهسان ژی دیسا تیرۆر و خهنجهرا ل پشتێ بۆ.
تاكو پشتی وێ زهمینه ژبۆ لایهنێن خۆسهپینێن سهر دهسكهفتان خوهش دبیت و خوه لسهر جڤاكا ڤالابویی ژ حاكمیهتێ، دسهپینن و میناكێن عسمهت دینۆ سندی كو تا دوماهیێ پشتگیریا حكومهتا بهعس كری كو لگۆری و شهواهدێن خۆجهی ههتا پشتی سهركهفتنا سهرهلدانێ ژی گهلهك تاوانبارێت مهزن یێن ڕژێما بهعس ژ دهستێ سزادانا جڤاكێ ڕزگار دكهت، و لدوماهیێ ژی بناڤێ قههرهمانهكێ سهرهلدان و كوردایهتیێ دكهڤیته كێلهك دهستههلاتا بنهماڵا بارزانی.
د ڤالاهیا بهرپرسیاریا نهتهوهیی و ئهركداریا بهرهیێن كوردی ل بههدینان زهمینهیا نێزیكاتیا كهسایهتێن نهتهوهیی و تێكۆشهرێن بههدینان ل ڕادۆرا سادق عهمهر هیزهكا رۆناكبیری یا بناڤێ پارتیا ئازادا كوردستانێ ل وی سهردهمی ل بههدینان گهش دبیت. بڤی ڕهنگی ب هزاران كهس بهشداری ڕێكخستنا ڤێ بهشا خهباتێ دبن.
لێ ههر د ڤێ پێڤاژۆیێ دا چاڤێ بنهماڵا بارزانی لسهر ڤێ ڕاستیێ هلناهێت و ب وان ههماههنگی یێن دگهل دهولهتا ترك ههیی، دژی ههر رهنگێ ئێكگرتنهكا نهتهوهیی ڕاوهستان و ئهڤ ڕهنگێ تێكۆشهر و لایهنگرێن یهكگرتن و سهرخوهبونێ كو نهگرێدای چ لایهنهكێ داگیركهران بن ب چ ڕهنگان نههاتنه قهبولكرن. ههتا د قۆناغا چهند ساڵێن پشتی سهرهلدانێ ب هزاران وهڵاتپارێز هاتن گرتن، كوشتن، بێسهرۆشوینكرن یان ژی تهسلیمی دژمنان هاتنه كرن. كو ئهڤ پێنگاڤه ژی ب ژناڤبرنا سهركرده و كهسایهتێن وهكه شههید سادق عهمهر سندی هاته دهسپێ كرن.
كو پشتی وان ههمی خهبات و دهسكهفتێن ب ههیبهت و ب دههان شههیدان ژ بنهماڵا وی، بهرسڤا ڤێ ههمی ئیراده و بهرخودێریێ ب خهنجهرا ل پشتێ دهێته دان.
ل ساڵا 1992ێ پشتی بهرفرهتر بونا زهمینهیا دهستههلاتداریێ، مهسعود بارزانی لسهر شاشا كهنالێ دهۆك یا پارتی ب ئهشكهره گهفێن ژناڤبرنا ڤێ بنهماڵێ دخۆت.
تا كو ل دوماهیا مهها 5 ل خیزاڤا نێزیكی بانكێ بۆ جارا دووهم ب گولهرهشاندنا ل ئۆتۆمبێلا سادق عهمهر ههوڵهكا دی ژبۆ تیرۆركرنا وی دهێته دان كو ڤێ جارێ ژی پیلان سهرناگریت.
شههید سادق عهمهر پێشتر چهندین جاران ژ لایێ ههڤالێن خوه یێن شۆڕهشگهر هاتبۆ هایداركرن كو پیلانا كوشتنا وی ژلاێ ڤێ بنهماڵێ مسۆگهره و پێدڤیه ژ ڤێ دهڤهرێ دهركهڤیت، لێ وی ڕاگهاندبوو كو من وارێ خۆ ژبۆ كهسێ چۆل نهكر و ژبۆ ڤان ژی ناكهم، ئهگهر هاتمه كوشتن ژی ژبۆ من سهربلندیه.
تاكو مهههك پشتی وێ ل ڕێكهڤتی 29\06\1992ێ دهمژمێر 2 و 15 خولهك دكهڤیته كهمینهكا غافلاندنا چهكدارێن پارتی و ڤێ جارێ دهێته شههید كرن.
تیرۆرا سادق عهمهری گهلهك پیلانكری ب سهرپهرشتیا نێچیرڤان بارزانی و فازل متنی و بڕیارا مهسعود بارزانی هاته پێك ئینان.
لگۆری زانیاریێن دیرۆكی ئهڤ تیرۆرا نهجوامێرانه ب بهشداریا چهند بهرپرسێن پارتی و زێدهتری سهد چهكداران ب ڕێێا سێ مهفرهزێن پاراستنێ ب چاڤدێری یان سهرپهرشتیا ئازۆ گهرماڤی و ڕهجۆ گهرماڤی، ئهبۆ جورج و محهمهد شهفیقا، مغاوی گولی) دهێته ئهنجامدان و دهڤهرێ ههمیێ دئێخنه بن چاڤدێریێ.
مهفهرزهكا كهمینێ لژێر سهرپهرشتیا مغاوی گولی ل خیزاوا نیزیكی بانكێ دهێته دانان. ژبۆ بیرانینا شههید سادق ۆمهر
مهفرهزهكا كهمینێ لژێر سهرپهرشتیا محهمهد شهفیق ل شهرانشێ دهێته دانان.
مهفرهزا دهرب وهشاندنێ ژی برهنگهكێ گهڕۆك دناڤبهرا دهركار و زاخۆ ب سهرپهرشتیا ڕهجۆ گهرماڤی و پسمامێن وی هاتبۆ دانان كو ل گوندێ دارهۆزانێ ئارمانجا وان یا بێ بهختانه دهێته پێكاندن.
رهجۆ گهرماڤی ل ههمان ڕۆژێ دهمژمێر نێزیكی 12ێ نیڤرۆ ب گرۆپهكا چهكدار دگهل ئۆزمۆبیلهكا سپی و بهرازیلیهكێ دچنه ماڵا سادق عهمهر و ل ماڵا وی چاێ ژی ڤهدخۆن. لگۆری شاهدیان دهرگهێن ئۆتۆمبێلێ ژی ڤهكری دهێلن كو دیار دبیت ئارمانجا وان دهسپێكێ ئهو بۆیه ل مالێ ڤێ تاوانێ پێك بینن لێ دهرفهتا وێ گونجای نهدیتینه، وێ ڕۆژی ژڤانهكا ههڤدیتنا سادق عهمهر دگهل ڕێكخراوا ئم سی سی یا ئهمریكی ههبۆ لهورا دهمێ رهجو ئاگههدار دبیت مهیدانێ ل دهرڤهی زاخۆ گونجایتر دبینیت و پشت چۆنا سادق عهمهر بهر ب زاخۆڤه، ڕهجۆ گهرماڤی ل گوندێ دارهۆزانێ دگهل چهكدارێت خۆ ئۆتۆمبێلا قهمهره یا سادق عهمهری ڕادگریت و ب ئاخڤتنا دگهلدا وی مژول دكهت، ههتا كو چهكدارهكێ پسمامێ رهجۆ ژ پشتڤه سادق عهمهر سندی گولهباران دكهت.
ب وی رهنگی قههرهمانێ دهستانێن گران، ئهندازیارێ ڕاپهرێنا بادینان، كوڕێ ماڵباتهك ب 64 شههیدێن بهرخودان و كۆمهلكوژیان، دیسا وهك نهریتێ ترسنۆكانهیا چهكدارێت ڤێ بنهماڵێ ب فیشهكا نهمهردانهیا ژ پشتڤه دهێته تیرۆركرن.
لێ دیاره چ نرخ و كهدهك نهشێت ل ههمبهر ڕك و كینا خۆپهرێسیا ڤێ بنهماڵا تیرۆریست و غهدار وژدانا وان بدهته لڤاندن.
بڤی رهنگی سهركردێ خهباتا راستهقینهیا پێشمهرگاتیا ژبۆ بدهستڤههاتنا ئارمانج و ئاواتێن گهلێ كورد ب دهستێ خیانهتێ دگههیته پلهیا بلندا شههادهتێ و ناڤێ وی ب پیرۆزی د لاپهڕێن دیرۆكێ دا تۆمار دبیت.
مخابن سهرهڕای ههڤپهیمانیا شههید سادق عهمهر دگهل زۆڕینهیا بهرهیێن كوردی بتایبهت یهكێتی و پهكهكێ، لێ هێشتا خوینا وی ل عهردێ مایه و وهكه پێدڤی كهس ل خوینا ڤی قههرهمانێ نهتهوهیی خودان دهرنهكهتیه.
مخابن سهرهڕای ههڤپهیمانیا شههید سادق عهمهر دگهل زۆڕینهیا بهرهیێن كوردی بتایبهت یهكێتی و پهكهكێ، لێ هێشتا خوینا وی ل عهردێ مایه و وهكه پێدڤی كهس ل خوینا ڤی قههرهمانێ نهتهوهیی خودان دهرنهكهتیه.
پشتی تیرۆرا سادق عهمهر ژلاێ بنهماڵا بارزانی شهڕ دناڤبهرا مالباتا ماڵهعهجهم و چهكدارێن پارتی رویددهت و گهلهك كهس ژ ههر دوو ئالیان دهێنه كوشتن.
ههمی رهنگێ پیلانان هاتنه ڕێكخستن كو مل بملێ داگیركهرێن ناڤخوهیی ئهڤ بنهماڵه و ههڤاڵێت سادق عهمهر بگشتی ل قۆناغا ساڵێن دیدا بهره بهره بهێنه تیرۆر و تهسفیهكرن. ههتا ل ساڵا 1995ێ لهشكهرێ تورك ل دهركارێ لگۆری تهوجیهاتێن پارتی هێرشی سهر مالباتێن پاشمایێن سادق عهمهر دكهن و مالێن وان وێران دكهن و دسۆژن.
شههیدێ فهرماندار، سادق عهمهر سندی لگۆری بهلگه و شاهد و دهربڕینا ههڤچهپهرێن وی یێن نێزیك، ل تهڤاهیا ژیانا خوه یا لهشكهری كهسایهتهك پڕ ژیر، شۆڕهشگهرهك پڕ ب ئیراده، پارتیزانهك چهلهنگ، فهرماندهیهك خوهدی پلانێن سهركهڤتی د وارێن لهشكهریدا و كوردهك ب ههموو واتهیێن خوهڤه وهڵاتپارێز و نهتهوهیی بوویه. چ مێژویهكا درهوین و چهواشهكار نهشێت ڤێ مێژویا ڕاستهقینه ڤهشێریت.
ئەو بابەت و هەواڵانەی کە ناوی نووسەرەکانیان دیار و ئاشکرایە، تەنیا
نووسەرەکەی بەرپرسیارە، نەک تەڤداپرێس
بابەتی تر
عادل سهدیق: ههژاریا ئهخلاقی ل ناڤ جڤاكا كوردی
سهرتیپ جهوههر: هەرێم لەچاوەڕوانیی رۆژانی سەختتر
مهكی ئامێدی: عهزیز شێروانی و ههڤژینا وی بۆچی بدهستێ باندا خسرۆ گۆران هاتنه تیرۆركرن
بارزان بهرواری: خشتهیا بەرپرسێن پارتی ل ههمی باژێرێن ههرێمێ دگەل مالا بارزانی
سهرتیپ جهوههر: هەرێمێكی پارچە پارچەو، میللەتێكی بەشخوراو
بارزان بهرواری: پارتی ب ئاشکەرا لایەنگرێن خوه لگۆری مافداریا سهیهكێ ژی هژمار ناكهت
بارزان بهرواری: ل دهرڤه دوماهی و ل ژۆرڤه ئێكهمن!
ئهیاز كهرهم: مانۆرێن مهسرور بارزانی ژبۆ چنه؟
بارزان بهرواری: بۆ برادهرێن یهككگرتوو، سینان ئۆغان ب مهرجا دژایهتیا كوردا گههشته ئهردۆغانی
تاكۆر زهردهشت: جهنابی مهسعود، پێمان بڵێ بۆچی ؟!