کورد پێ ناچێ نیشتمانی هەبێت ، بەو پێودانگەی خێڵ و بنەماڵە نیشتمانی نی یە ،لە دێر زەمانەوە هەر وا هاتوین ، خێڵ و بنەماڵە لێرەو لەوێ بە عەقڵی زۆر تەسکی بنەماڵەیی ، حوکمی هۆزێک یان رەعیەتێکی شێخ نشین ، یان خێڵێکی کردوە ، کورد شوانکارە و بە کەمیش لە سەردەمێکی تازەدا فێری کشتوکاڵ کردن بوە ، خێڵ و بنەماڵە نیشتمانی نی یە ، کورد گۆمەڵگەیەکی گەورەیە راستە بەڵام نیشتمانی نی یە بە مانای نیشتمانێکی یەکگرتوی سنوردراو ، نە هەستو هۆشی نەتەوەیی هەیە ، نە هیچ کات و سەردەمێکیش ئیشی بە نیشتمان بوە تا کاری جدی بۆ بکات ، جیاوازی کوردو چەرکەس ئەوەیە کە چەرکەس کەمن بە ژمارە کورد زۆر زۆرن ، قەوم و میلەت بە زۆرو بۆری نی یە ، بە فکرو لۆجیک و میللی بوونە ، چەرکەس لەو حەقیقەتە تێگەیشتوە کە نیشتمانی نیە ، وەلی کورد نایەوێ تێبگات ، ئەگەر نا کوا نیشتمان ، کوا هەستو هۆشی نەتەوەیی ، کورد زیاتر مۆرکی شوانکارەیی و گەریدەیی بە شوێن لەورگادای بەسەرەوە دیارە ، هەمیشە خێڵە شوانکارەکان لە سەر پاوانی لەوەرگا شەریان بوە لە ناو یەکدا ، دەسەڵاتەکانی ناوچەکان وەک ئیمپراتۆرەکان ، ئەم ناکۆیەی نێوانیان بەرهەم هێناوە بۆ دەست بەسەردا گرتنی ناوچەکانیان ، بە مەرامی پاوان کردنی گۆڕەپانی جەنگ ، بۆ نمونە ئەو زەویەی پێێ دەوترێ کوردستان هەمیشە گۆڕەپانی جەنگی نێوان ئیمپراتۆری عوسمانی و سەفەوی بوە ، تەنانەت ئیتفاقی ئاشتیشیان هەر لەسەر لاشەی کورد بوە بۆ نمونە دیارترین جەنگ چاڵدیرانەوە دیارترین ئیتفاقیش زەهاوە ، کە ئەو خاکەی کوردی شوانکارەی لەسەر ژیاوە کردوە بەر دوو کەرتەوە بێ هیچ پرس یان خواستی دانیشتوانەکەی ، خێڵ و بنەماڵە نیشتمانی نی یە ، بەو پێودانگەی حوکمی خاکێکی سنوردراو ناکات لەسەر سەر زەمێنێکی جێگیر ، بەڵکو خێڵ و بنەماڵە حوکمی رەعیەتێکی گەوجێنراو دەکات بە پێێ بیرو بروایەکی دینی ، تەریقەتی ، یاخود فیوداڵ و ئاغاوات ، بۆ یەکەم جار خێڵە تورک نەژادەکان لەسەر دەستی عوسمانی کوری ئارتوغرول و براکانی و خزمەکانی و هاو بیرەکانی ساڵی ١٢١٦ ز بوون بەخاوەنی نیشتمان ، ئەوەش بە ئیستفادە کردن بوو لە روخانی ئیمپراتۆری بێزنتی و هاتنی دەسەڵاتی خەلیفەکانی ئیسلام بۆ ناوچەکان ، دروست کردنی فیدراسیۆنی خێڵ ، تورکی کرد بە خاوەنی نیشتمان و پاوانکردنی سنورێک بۆ حکومرانی و ئیستسمار کردنی دینی ئیسلام بۆ خۆ قایم کردن و دەسەڵات خوازی و فراوانخوازی دەوڵەت ، ئەمەش ئیمپراتۆری عوسمانی لێ هاتە بەرهەم ، کوردەکان هەتا جەنگی جیهانی یەکەم بە هیچ شێوەیەک نەیان توانی ئەمە بکەن ، شێخەکان یان سەرۆک هۆزو خێڵەکان ناکۆک بوون ، لەهەمان کاتیشدا زیاتر پابەند بوون بە خۆهەڵواسینیان بە دەسەڵاتە داگئیرکەرەکان ، بۆ هێشتنەوەی دەسەڵاتە خێڵەکیە ناوچەییەکانی خۆیان ،وەک دەسەڵاتی خەلافەتی ئیسلامی و عوسمانی ، لە دوای جەنگی جیهانی یەکەم ، فرسەتێکی زێڕین بۆ کوردەکانی باشور لەوێشەوە بۆ پارچەکانی تر هاتە پێشەوە ، وەلی شێخ محمود نەیتوانی لە لایەک بلانسی شێخ بوون و دین و دەوڵەتداری ڕابگرێ ، لە لایەکی تر نەیتوانی دەست بەرداری دەسەڵاتی ناوچەیی شێخان ببێ بۆ دەسەڵاتێکی گەورەتری دەوڵەتداری ، کە لە هەردوو کایەکەدا بە هەردوو دەست دین و قیامەتی هەڵبژاردوو دەستی لە دەوڵەت و دنیا بەرداو کوردی نەگبەتیش بەرەڵا بوو ، لەوێوە ئیدی جارێکی تر خۆ هەواسین بە دەوڵەتی مەلیکی عیراق خواستی زیاتری کورد بوو وەک لە ئاماجی سەربەخۆیی ، کاتێکیش ئینگلیز لە شێخ محمود بێ ئەمەل بوو ئیدی مستەفا ئەتاتورکی هێنایە پێشەوە ، ئەو ئیتفاقە یەک لە دوای یەکانەی لێ بەرهەم هات کە ئەوا سەد ساڵە کوردی پێوە دەتلێتەوە ، جارێکی تر کورد لە باشور ساڵی ١٩٩١ واتە دوای ڕاپەرین و کشانەوەی سوپای عیراق لە بەشێکی گەورەی خاکی هەرێمی باشور ، کورد دەرفەتێکی زێرینی تری بەخۆوە بینی ، کە جارێکی تر رۆژهەڵاتی ناوەراست پێی خستە قۆناغێکی نوێوە کە جارێکی تر بەرەو هەڵوەشاندنەوە و دووبارە دروست کردنەوە دەچێت ، وەلی کورد بە هەمان ریتم و هەمان عەقڵی جاران ، بروایان بە نیشتمان نەبوو ، ئەم جارە خێڵەکان خۆیان لە ناو حیزبدا رێخستوە ، واتە حیزبی خێڵەکی و بنەماڵەیی . وەک وتمان و ئیشارەمان پێدا ، خێڵ و بنەماڵە نیستمانی نی یە ، ٢٩ ساڵە هەرێم بە شەر کرا بە دوو لەتەوە ، لە هەر پارچەیەی ئیدارەیەکی خۆجێی گەندەڵ و دارزاو پێکهێنرا ، دوو بنەماڵە خاوەنی هەموو شتێکن لە هەرێم بێجگە لە نیشتمان واتە خاوەن نەوت و سەروەتی سەرزەوی ژیر زەوین ، خاوەن دەسەڵاتی قەرەقۆشین بە ئارەزوی خۆیان بگرن و بکوژن ، دزی و گەندەڵی ڕاوروت بێ رەوشتی لە لوتکەدایە ، بێ ئەهمیەت کردنی هەرچی لە ژیانی مرۆڤایەتی و کۆمەڵگەو میلەتان ئەهمیەتی هەیە ، وەک زمان ، کلتور ، هونەر ، ئەدەب ، زانست ، زانکۆ و بەرێوەبردن ، یاساو دادوەری ، دەزگاکانی پۆلیس و ئاسایش ، پەرلەمان ، ....... هتد ، ئایا رۆژی شەهیدی یەکێتی یان پارتی مانای چی ؟ ئەی رۆژی شەهیدانی کوردستان کوانێ؟ کەواتە ئەوەی ناوی لێ نراوە شەهید ، لە راستیدا بۆ کوردستان بە کوشت نەچون ، قوربانیین لە پێناوی ئەم رەوشەی کە ناو نراوە حوکمڕانی کوردی لەناو چون ، ئێستەش دووبارە لەبەردەم هەڵوەشاندنەوەدایە ، واتە کورد حیزب و بنەماڵە دەیخاتە سەماو ئاشبەتاڵیشی پێ دەکات ، ئەی نیشتمان گەلۆ نیشتمان لە کوێ یە ؟