وتار
مانگی یەکی ١٩٩١ و بەرەو ڕاپەرین
Monday, 01.11.2021, 09:02 PM
سوپا داگیرکەرەکەی صدام ٥ مانگ زیاتر بوو ، دەوڵەتی کوێتی داگیر کردبوو ، هەڵبەتە سیناریۆی داگیرکردنی کوێت لە بابەتێکی وادا شرۆڤە ناکرێ ، ئەمما ببێ یان نەبێ صدام داگیری کردو برایەوە .
صدام لەو حەقیقەتە تێگەیشتبوو کە کوێت داگیر کردن و خستنەوە سەر خاکی عێراق ، بەو پێودانگەی شارێکی عیراقیە و فەرعێکە دەگەرێتەوە سەر ئەسڵی خۆی ( عاد الفرع الی الاصل) وەک دەیان وت ، پارویەکی ئاسان نی یەو هەرواش ئاسان قوت ناچێت ، بەڵام ئیدی کار گەیشتبوە ئاستێک تەواوی خاکی عێراق لە زاخۆ وە تا فاو ، بوو بوە سەر زەمینی سوتێنراو ( ارض المحروقە ) تەنها داهاتی ژیانی عیراق بەو هەموو قەرزە زۆرەی پاشخانی جەنگی هەشت ساڵەی ئێران ، تەنها نەوت بوو ، گوایە کوێت دژی عیراق یاری بە نرخی نەوت کردوە ، بۆیە صدام پەلاماری داوە ، دەنا ئەمە وا پیشان دەدرا وەلی ئەسڵی قەزیەکە نەبوو .
پەیتا پەیتا لە رۆژی ٢ مانگی ٨ ساڵی ١٩٩٠ تا سەری ساڵی تازەی ١٩٩١ ، وەفدی وڵاتان و رۆژنامە نوسانی بەناوبانگ و کەسایەتیە بەناو بانگەکانی جیهان ، دەهاتن بۆ دیدەنی صدام حسێن ، تا ئەو گەشتیارو خەڵکانەی لە کوێت صدام بە بارمتە گلی دابونەوە ئازاد بکرێن ، هەموشیان ئازاد کراو صدام هیچی لێیان دەست نەکەوت .
سەرچاوەی مێدیاو هەواڵی خەڵکانی عیراق ، تەنها ڕادویەک بوو ، هەرچەندە دوو کەناڵی تەلەفیزۆن هەبوو ، بەغداو کەرکوک ، وەلی بێ ئەرزش بوون و تەنها درۆی دەکردو گۆرانی بە سەر صدامدا هەڵدەدا ، رادوێ بۆ ئەوکات گەورەترین سەرچاوەی هەواڵ بوو ، دەنگی لەندن لە هەیئەی ئیزاعەی بەریتانی ، پڕ گوێگر ترین دەنگی کەناڵی هەواڵ بوو ئەو سەردەمانە ، دوای ئەو دەنگی ئیسرائیل ، و مونتیکارلۆ ، لە کوردستانیش ڕادوێ خشە جشکەرەکەی شاخیش بۆ کوردایەتی کردن وەردەگیرا ، مانگی یەکی ساڵی ١٩٩١ ئیدی کۆتایی بەو موهلەیە هات کە لەشکری تەحالوف و لەشکری دەوڵەتە عەرەبیەکان ، کە لە موئتەمەری قیمەی ساڵی ١٩٩٠ بۆ مەسەلەی کوێت گرتیان لە مصر ، بریاری هاوبەشی کردنی سوپای تەحالوف درا کە کوێت رزگار بکەن ، ئیدی هەرەشەکانی ئەمەریکاو ئینگلیزو ئەوروپا گەیشتبوە وەختی جێ بە جێ کردن ، عێراق بە گشتی و کوردستان بە تایبەتی بە شەوق و ئەوپەری ورەو خۆشحاڵیەوە چاوەروانی ئەو لێدانە بە زەبرەی تەحالوفیان دەکردو ، ئیتر صدام بروخێ خەڵک رزگار بێ لە بەعس، ، شارو کوچەو کۆڵان پڕ بوو بوو لە سەربازی فیرار ، ئەمن و سوپا دەسەڵاتی لاواز بوو بوو ، حەساری ئابوری پرزەی لە هەم خەڵکی عیراق هەم حکومەتی عیراق بڕیبوو ، صدام لەسەر تەلەوفیزۆن بە سوپا کەی دەوت ، ئەگەر منتان بینی پێتان بڵێم لە کوێت بکشێنەوە ، ئەوە بروا نەکەن صدام حسێن نی یە ، ئەمەریکا و هاوپەیمانان دروستیان کردوە ، دەیوت من سمێڵم دەتاشم بکشێمەوە ، خەڵک لە بازاڕو کوچەو کۆڵان بە نەوعێ باسی پێشکەوتویی و بەزەبر و بەهێزی ئەمەریکاو هێزەکانی تەحالوفیان دەکرد ، کە ئەگەر لە صدام بدەن بە ٢٤ سەعات تەختی دەکەن ، وەک ئەفسانە باسیان دەکرد ، رادوێی دەنگی گەلی کوردستان بەرنامەکانی زیاد بوو بوو ، دەنگ و وەرگرتنیشی ئەو تەشویشەی جارانی لەسەر نەمابوو ، بەردەوام رێنمایی پێشمەرگەو شانە چەکدارەکان و رێکخستنی پلانی هاتنەوە بۆ سنورەکانی شاریان تاو توێ دەکرد ، ئیدی لە کۆتایی مانگی یەک دوەم موهلەیان دا بە صدام حسێن بۆ ماوەی ٤٨ کاتژمێر ئەگەر نەکشێتەوە لە کوێت ، ئەوا نەخشەی لێدانی ئاسمانی دەست پێ دەکات ، صدام نەکشایەوە و لاقرتێی بە ئەمەریکا دەکرد ، وێنەیەکی جۆرج بۆشی باوکی لە بەردەم قەسری جمهوری دروست کردبوو ، کە بەسەریدا بڕۆن ، هێرشی ئاسمانی دەستی پێ کردوو ، هەرچی پردوو دامەزراوەی سەربازی و کینمیایی و مەخزەنەکان و داروبەردی بەغدادیان وێران کرد ، ماوەی یەک مانگی خایەن دوای هێرشی ئاسمانی ، بۆ جاری سێەم موهلەی ٢٤ سەعات درا بە صەدام بکشیتەوە ، پیش ئەوەی هێرشی زەمینی دەست پێ بکات ، ئەمما نەکشایەوە ، هێرشی زەمینی بە قیادەی نۆرمال شوارسکۆف دەستی پێ کرد و کوێت رزگار کرا بەڵام صدام هەرچی بیرە نەوتی کوێت هەبوو گڕی تێ بەرداو دەوڵەتی کوێتیشی بە تەواوەتی فەرهود کردو تاڵانی کرد ، بەڵام( ئەنفالی نەکرد چونکە عەرەب نابێ عەرەب ئەنفال بکات) خەڵکی بەو لێدان و هێرشانەی ئەمەریکا زۆر کەیف خۆش و ڕوو لە ئاسۆی ڕونی رزگاری بوون ، دەیان وت صدام بروا ئیتر عێراق دەبێ بە بەهەشت ، کورد زۆر دڵی بە بەرەی کوردستانی خۆش بوو ، وامان دەزانی پێشمەرگە بێتەوە ، ئای چ کوردستانێ دەخەمڵێ ، هەر مەپرسە ، کوێت رزگار کراو سوپای صدام لە هەموو لایەکەوە پرزەی لێ برابوو ، ئەوە بوو لە جنوبی عێراق شیعەکان بە چەکی ئێران ڕاپەرینی دەست پێ کردوو ، کوردەکانیش خۆرسکی لە کوردستان بە دامو دەزگا داپلۆسێنەرەکانی رژێمی صدامدا ڕاپەرین ، وەک لێرەو لەوێ بۆم دەرکەوتوە کە ، بەرەی کوردستانی و حیزبە شێعەکان وا رێک کەوتبوون کە ، بە یەکەوە لە پلانێکی هاوبەشدا لە یەک رۆژدا دەست پێ بکەن جاڕی ڕاپەرین بدەن ، وەک لە کوردستان بە ( زەماوەند ) ناوزەد کرا ، بەڵام ئێران پێێ خۆش نەبوە ئەسڵەن کوردستان ڕاپەرێ بۆیە ئەمری بە شیعەکان کردوە بەشداری هیچ پلانێکی کوردەکان نەکەن ، بۆیە شیعە هەر لەوێوە دژی مەسەلەی کورد بوە بەڵام کورد شوکور ئەوساو ئێستەش تێنەگەیشت ، پەرەی بەرێ ئیتر بەنەخوێنەکەی بەدەستیەوەیەتی .
ئەو شەوەی کە دەیکردە شەوی ٦ لەسەر ٧ ی مانگی سێ ، دارای برام ، دە پیلی گەورەی کردە ڕادوێکەوە ، شەو کارەبا نەبوو ، کە پیلە تازەکانی کردە ڕادوێکەوە و بەدەنگی بەرز وتی ، ئێرە دەنگی گەلی کوردستانە ، دارا وتی ئیتر ئەم پیلانە تا صدام دەروخێ بەسمانە . ئەوە ٣٠ ساڵی ڕەبەقە صدام لەناوماندا نەماو ئێمەش هەر پیل دەکەینەوە ڕادوێکە وە ، چاوەرێێ روخانی صدام دەکەین .
ئەو بابەت و هەواڵانەی کە ناوی نووسەرەکانیان دیار و ئاشکرایە، تەنیا
نووسەرەکەی بەرپرسیارە، نەک تەڤداپرێس