❶

      رەوشی ئێستای نێوان روسیا- ئۆکراینا و هۆکارەکانی ئەو جەنگەی لە ئارادایە،  پێویستی بە خوێندنەوەی مێژووی ناوچەکە هەیە تا هەلومەرج و هەڵکەوتەی نەخشەیی سیاسی شەنوکەو بکرێت، لەم وتارەدا؛ هەوڵەدەین پوختەیەک دەربارەی  قۆناغە مێژووییەکان و پەیوەندیی نێوانیان بخەینەڕوو. ئەوە یارمەتیدەرە بۆ ئاسانتر و باشتر تێگەیشتن لەو ململانێ سیاسیانەی ئێستا ڕوودەدەن.

     پەیوەندیی نێوان روس و ئۆکراینەکان؛ پەیوەندیەکی نەژادی-ریشەیی و بونیادیی مێژووییە، بەجۆرێک کەلەبنەڕەتدا یەک گەلن، بەڵام بەهۆی جەنگ و داگیرکاری لەیەکتر دابڕوان و وردە وردە مێژوو؛ زمان، ناسنامە و ڕێبازی ئایینی جیاوازی بۆ دروستکردوون. ئەم جیاوازیانە؛ بوونەتە هۆی دابەشکاری نێوانیان و بەریەککەوتنی بەرژەوەندیەکانی جەمسەرگیری ئەوروپی و جیهانی..

     بەگشتی؛ نەژادی سلاڤی بەشێکن لەگەلانی هیندۆ-ئەوروپی کە لەڕۆژهەڵاتی ئەوروپادا دەرکەوتوون و بەسەر چەند گروپێک دابەشبوون، دیارترینیان سلاڤە ڕۆژهەڵاتییەکانن کە بریتین لە؛ (روسیا، بیلاڕوسیا، ئۆکراینا). بەپێی بارودۆخی سەردەمە جیاوازەکان ئەم گەلانە شوێنی نیشتەجێبوونیان لە فراوانبوون و بچووکبوونەوەدا بووە، لەباکوورەوە؛ دەریای بەڵتیق و لەباشوورەوە؛ دەریای ڕەش. وە لەڕۆژهەڵاتەوە؛ رووباری ڤۆلگا و لەرۆژئاواوە؛ ڕوباری دنێپر-دانووب و پۆڵندا، نیشتمانی سلاڤە ڕۆژهەڵاتیەکانە.

❷

    لەکۆتاییەکانی سەدەی شەشەم و سەرەتای سەدەی حەفتەمی زاینی، زۆربەی ناوچەکانی نیشتەجێی سلاڤیەکان کەوتە بەر هێرشی (دەوڵەتی خاقانی یەهودی خەزەری) تا ناوەڕاستی سەدەی حەفتەم؛ سلاڤیەکان لەژێر داگیرکاری و زەبروزەنگی خاقانی خەزەری دەچەوسانەوەو ناچار بەباج و سەرانەدان کرابوون.  دوای ئەوەی "میر ئۆلێگی گەورە" دەسەڵاتی هەرێمی (نۆڤگەڕەد)ی لەڤایکینگەکانەوە وەرگرت؛ توانی سوپایێک ڕێکبخا و هێرش بکاتە سەر خاقانی یەهودی خەزەری و لە تەواوی ناوچەکانی نێوان دەریای ڕەش-دەریای بەڵتیق،  دەوڵەتێکی بەناوی (کیێڤسکایا ڕوس) دامەزراند و شاری (کیێڤ)ی کردە پایتەخت.

    ساڵی 988ز. "میر ڤلادیمێر" مەزهەبی ئەرسۆزۆکسی کریستیانی وەک ئایینی فەرمی میرنشینەکەی(کیێڤسکایا ڕوس) ناساند، دوای ئەوە زیاتر ڕووبەڕووی ململانێ بوونەوە لەگەڵ ڕۆمەکان بەهۆی جیاوازی مەزهەبییەوە. شاری کیێڤ وەک ناوەندی دەسەڵاتی سلاڤییەکان مایەوە تا کۆچی دوایی "میر یارۆسلاڤی دانا" لە ساڵی 1054ز.، کە وەسیەتی کردبوو هەر پێنج کوڕەکەی دەسەڵات لەنێوان خۆیاندا دابەش بکەن، بەڵام ئەوە بووە هۆی لاواز بوونی کیڤسکایا ڕوس.

❸

     ساڵی 1134ز کەوتنە بەر هێرشی دەوڵەتی "پۆلۆڤتسی–هاوپەیمانی نێوان پۆڵندا+لیتوانیا"، کیێڤی پایتەخت بەتەوای وێرانکرا و سوتێنرا. خەڵکەکەی بەگشتی کۆچیان کرد بەرەو باکور و لە ناوچە ساردەکان نیشتەجێبوون، ئیتر وردە وردە کەوتنە-خۆ؛ بۆ دروستکردنی چەند شارێک، لەوانە؛ (نۆڤگەرەد، کالیچ، ڤلادیمێر، کورسک، مۆسکۆ) کە دەکەونە رۆژئاوای ئێستای ڕوسیا.

      لەساڵی 1237ز. هێرشیان کردەوە سەر شاری کیێڤ و لەدەست پۆڵندی+لیتوانییەکان ڕزگاریان کرد، تاهاتنی هێرشی مەغۆلی+تەتەرەکان لە 1299ز. کە نزیکەی دوو سەدە ئەم داگیرکارییە لە خاکی سلاڤییەکان بەردەوام بوو و ناوچەکانیان بەتەواوی لەیەکتری دابڕێنرا و بوون بە سێ بەش، بەمشێویە:

(مالایا ڕوس- روسیای بچووک کە ئۆکراینای ئێستایە، ڤێلیکایا ڕوس-روسیای گەورە کە روسیای فیدرالی ئێستایە، وە بیلاڕوس-روسیای سپی ئێستا). هەریەکە لەو بەشانە کەم تا زۆر دەسەڵاتیان بەسەر هەندێ لە ناوچەکاندا هەبوو، بەڵام بەهۆی درێژیی ماوەی داگیرکاری تەتارەکان؛ دابڕانی کلتوری و تێکەڵبوونی دەستەواژە و وشەی جیاواز بە زمانەکەیان (زمانی ڕوسی-سلاڤی) ڕوویدا و بووە سەرەتایێک بۆ ئەوەی دانیشتوانی هەر یەکە لەو ناوچانە وەک نەتەوەی جیاواز شێوە و دەق بگرن.

     ناوی (مالایا ڕوس- روسیای بچووک) تا ناوەڕاستی سەدەی حەڤدەمی زاینی بە ناوچەکانی ئێستای ئۆکراینا دەگوترا، دوای بەهێزبوونی ئیمپراتۆریەتی روسیا؛ ئەو ناوچانەی کەوتبوونە سەر سنور،  پۆڵندیەکان بە (کراینا-تخووب یان سەرسنوور) ناوزەدیان دەکرد بەمانای ناوچەکانی سەر سنوور، ئیدی لەوەوە ناوی "ئـۆکراینـــا" بە هەردوو بەری رووباری دنێپر دابڕا.

❹

    ناوچەکانی ئۆکراینا سەرەڕای داگیرکاری تەتارەکان؛ ببووە گۆڕەپانی ململانێ و هێرشی پۆڵندی+لیتووانی لەلایەک و پڕوسیا و عوسمانی لەلایێکی ترەوە، بەشێوەیەک؛ بەردەوام خەڵکەکەی توشی راگواستن، کوشتن و چەوساندنەوەی زۆر دەهاتن. ئەمە بووە هۆی دابەشبوونی زیاتری ئۆکراینیەکان کە دانیشتووانی رۆژهەڵات و باشوور لەسەر پەیڕەوی مەزهەبی ئەرسۆزۆکسی و پاراستنی زمانی ڕوسی مانەوە، بەڵام بەشی رۆژئاوا کەوتنە ژێر کاریگەری پۆلندا و پڕوسیا، هەم زمانەکەیان گۆڕانکاری زۆری بەسەردا هات و هەمیش زۆربەیان مەزهەبی ئاینیان گۆڕی بۆ کاسۆلیکی ڕۆمی.

    ساڵی 1648ز.، کرێکار و کۆیلەکان بەسەرکردایەتی" بۆگدان خمێلێنسکی" راپەڕینێکی بەرفراوانیان دژ بە پۆڵندیەکان بەرپاکرد و توانیان شاری کیێڤ ڕزگار بکەن، بەڵام دوای هاتنە سەرتەختی پاشا "کازیمێر ڤاسا" لە پۆڵندا، جارێکیتر هێرشیان کردە سەر کیێڤ و داگیریان کردەوە. ئەوە ڕاستەوخۆ ئۆکراینییەکانی هاندا داوای هاوکاری لە ئیمپراتۆری ئەو کاتی روسیا بکەن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پۆڵندییەکان،  "ئەلێکسی میخایلۆڤیچ" ئیمپراتۆری روسیا هێرشێکی بەرفراونی کردە سەر پۆڵندییەکان و جەنگ بۆ ماوەی دە ساڵ بەردەوام بوو لەسەر خاکی ئۆکڕاینــا تا ساڵی 1667ز؛ بە پەیماننامەی (ئەندرۆسەڤ) کۆتایی هات؛ ڕێکەوتن لەسەر دابەشکردنی خاکی ئۆکراینا  کە رۆژهەڵاتی رووباری دنێپر بە شاری کیێڤیشەوە بۆ روسیا و رۆژئاوای رووبارەکە و بەشی باشوور بۆ پۆڵندییەکان بێت.

    پۆڵندا ساڵی 1672ز. بەشی باشووری ئۆکراینای لەدەستدا بەهۆی هێرشی عوسمانیەکان بۆ کەناراوەکانی دەریای ڕەش و نیمچە دوورگەی کریمیـا. ئەم دابەشبوونە بووە هۆی تۆخکردنەوەی زیاتری جیاوازییەکانی نێوان ئۆکراینـیەکان لەبەشەکانی رۆژهەڵات و رۆژئاوا و باشوور.

       لێرەوە بیری نەتەوەیی سەری هەڵدا، ئۆکراینیەکان بزوتنەوە و ڕاپەڕینی چەکداریان بەرپا دەکرد، بەڵام بەهۆی ململانێی هێزە گەورەکان(روسیا، عوسمانی، پۆڵندا و پڕوسیا) هەموو جارێ ڕاپەڕینەکان خامۆشدەکران و خەڵکەکە توشی چەوساندنەوە و دەربەدەری دەبوونەوە. سەرەڕای ئەوە ئیمپراتۆریەتی پڕوسی بەردەوام دنەی نەتەوە پەرستەکانی دەدا لە رۆژئاواوە بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی هەژموونی ئیمپراتۆریەتی ڕوسیا. چونکە روسەکان جگە لەوەی بەشی رۆژهەڵات و باشووریان لەژێر دەستبوو؛ بەردەوامیش کاریان لەسەر یەکخستن و نزیکبوونەوەی هەرسێ بەشی سلاڤیە رۆژهەڵاتیەکان دەکرد (روسیا، بیلاڕوسیا و ئۆکراینا).  بەمشێوەیە تا جەنگی یەکەمی جیهان ئیمپراتۆریەتی روسیا توانی زۆربەی خاکی ئۆکراینا بخاتە ژێر دەسەڵاتی خۆیەوە.

❺

      لەگەڵ سەرهەڵدانی شۆڕشی ئۆکتۆبەری ساڵی 1917ز. لە روسیا؛ دەفەتی سەربەخۆیی بۆ ئۆکراینـا ڕەخسا و "ڤلادیمێر لینین" ڕایگەیاند کە ؛"هەموو گەل و نەتەوەیەک مافی سەربەخۆیی هەیە"، بەمەش ئۆکراینـا و بیلاڕوسیا سەربەخۆییان وەرگرت و لە کۆمەڵەی گەلان بوون بە ئەندام. "لینین" وەک یەکەم سەرۆکی یەکێتی سۆڤیەت بەشێکی لە (هەرێمی دۆنباس) باشووری ئیمپراتۆریەتی پێشووی روسیای خستە سەر کۆماری سۆسیالیستی ئۆکراینا بە مەبەستی رێکخستنی سنوورە کارگێڕیەکانی کۆمارەکە. لە ماوەی دەسەڵاتداریەتی "جۆزێڤ ستالین"دا خەڵکی ئۆکراینا وەک تەواوی کۆمارەکانی دیکەی یەکێتی سۆڤیەت رووبەڕووی ئازار و ڕاگواستنی زۆر هاتن. چونکە ستالین پێیوابوو چالاکیە کلتوری و نەتەوەییەکان تا ئەو سنورە ڕێپێدراون کە مەترسی نەخەنە سەر زمانی روسی و ناوەندیێتی بڕیاردانی یەکێتیەکە.

     لەسەروبەندی جەنگی دووەمی جیهانی، بزوتنەوەێکی نەتەوەیی لە رۆژئاوای ئۆکراینا بە سەرکردایەتی "ستیپان باندێرا" دەرکەوت بۆ دژایەتی یەکێتی سۆڤیەت و دواتر چوونە پاڵ سوپای نازی هێتلەر، وە بەشداریانکرد لە هێرشی نازیەکان بۆسەر شاری کیێڤ و بەشێک لە بیلاروسیا بەمەبەستی بەدەستهێنانی سەربەخۆیی بەهاوکاری ئەلمانیا، بەڵام دواتر نازیەکان لە بەڵێنەکانیان پەشیمان بوونەوە بۆ دروستکردنی ئۆکراینای سەربەخۆ..

      ئۆکراینا دوای جەنگی دووەمی جیهان وەک کۆمارێکی کاریگەر لەڕووی ئابووری و پیشەسازی ڕۆلی سەرەکی گێڕا لە یەکێتی سۆڤیەت، وە لە ڕووی سیاسیەوە دوای روسەکان نەتەوەی دووەم بوون تا ئەو ئاستەی دوو لە دیارترین سەرۆکەکانی یەکێتی سۆڤیەت "خرۆشۆڤ و بێرژنسکی" ئۆکراینی بوون، لە ماوەی دەسەڵاتداریەتی خۆیدا "خرۆشۆڤ" نیمچە دوورگەی کریمیای وەک دیاری بە کۆماری سۆسیالیستی ئۆکراینا بەخشی بۆ ئەوەی زیاتر بەڕووی دنیای دەرەوەدا کراوە بێت لەسەر دەریای ڕەش. ئەم دۆخە بەردەوام بوو تاکو هەڵوەشانەوەی یەکێتی سۆڤیەت لە ساڵی 1991ز.

❻

      ئۆکراینـا لە 24.08.1991ز؛ سەربەخۆیی خۆی ڕاگەیاند لە یەکێتی سۆڤیەت بە سەرۆکایەتی "لیۆنید کراڤچوک" و بڕیاریدا وەک دەوڵەتێکی بێلایەن بمینێتەوە و هاوسەنگی لەنێوان روسیا و ئەوروپادا بپارێزێ، بەڵام هەر زوو ململانێکانی خەڵکی ئۆکراینا سەری هەڵدایەوە، بەشی رۆژهەڵاتی وڵات بەهۆی هاوبەشیی زمان و تێکەڵی کلتوری لەگەڵ روسیا؛ داوایان دەکرد ئۆکراینـا بە هاوسەنگی بمێنێتەوە، بەڵام بەشی رۆژئاوا لە هەوڵی دوورکەوتنەوە لەڕوسیا و هاوبەشیکردن لەگەڵ پۆڵندا+ئەڵمانیا بەتایبەتی و ئەوروپا بەگشتی بوون.

     لەناوەڕاستی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوو، ئۆکراینیەکانی بەشی رۆژئاوا؛ زۆر بەتوندی دژی بەکارهێنانی زمانی روسی و کنێسەی ئەرسۆزۆکسی بوون بەپشتیوانی یەکێتی ئەوروپا و هاوپەیمانیەتی ناتۆ. لە سەرەتای ئەم سەدەیە ڕاپەڕینێکی جەماوەری بەرفراوانیان ئەنجامدا کە دواتر بە "شۆڕشی پرتەقاڵی" ناسرا! "ڤیکتۆر یۆشینکۆ" وەک نوێنەری شؤڕشی پرتەقاڵی لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی وڵات سەرکەوتنی بەدەستهێنا، لە ماوەی دەسەڵاتداریەتی بزوتنەوەی پرتەقاڵیەکان ئاستی گەندەڵی و بیرۆکراتیەت بەشێوەێکی بەرچاو زیادیکرد، حکومەت بەردەوام لە هەوڵی بەدەستهێنانی پشتگیری وڵاتانی ئەوروپادا بوو بۆ وەرگرتنی وڵات لە یەکێتی ئەوروپا. هەروەها ناکۆکیە ناوخۆییەکان زیاتر پەرەیان سەند، تا ئەوەی حکومەت بڕیاری قەدەغەکردنی زمانی روسییدا لە ناوەندە فەرمییەکان.

❼

       لەهەڵبژاردنی ساڵی 2010ز "ڤیکتۆر یانوکۆڤیچ" سەرکەوت بەسەر بزوتنەوەی پرتەقاڵیەکان، ئۆکراینـای وەک وڵاتێکی بێلایەن لە نێوان روسیا-ئەوروپا پێناسەکردەوە، چەند هەنگاوێکی بۆ چاکسازی و بنیاتنانەوەی کەرتی پیشەسازی و کشتوکاڵ دەستپێکرد و زمانی روسی وەکو دووەم زمانی فەرمی ناساند، سەرۆک وەزیرانی پێشووتر "یولیا تیمۆشینکۆ"ی بە تۆمەتی گەندەڵی دادگایی کرد، وە داوای لە یەکێتی ئەوروپا کرد وەک ئەندام ئۆکراینـا وەربگرێ. لەبەرامبەردا ئەوروپییەکان چەند مەرجێکیان بۆ دیاریکرد، کەدیارترینیان بریتیبوون لە؛ پێداچوونەوە بەیاسای وەبەرهێنان، یاساکانی ماف و ئازادییە کەسیەکان، ئازادکردنی یولیا تیمۆشینکۆ و هەوڵدان بۆ بوون بە ئەندام لە هاوپەیمانی ناتۆ و کردنەوەی بازاڕەکان بۆ کۆمپانیا ئەوروپیەکان و بازاڕی ئازاد.

    "ڤیکتۆر یانوکۆڤیچ" بەو مەرجانەی ئەوروپا ڕازی نەبوو، بۆیە بڕیاریدا کە لێژنەکانی زەمینەخۆشکردن بۆ ئەندامیەتی لە یەکێتی ئەوروپا هەڵوەشێنێتەوە و وەکو دەوڵەتێکی بێلایەن بمێنێتەوە. وە داوای هاوکاری لە "ڤلادیمێر پووتین"ی سەرۆکی روسیا کرد بۆ کەمکردنەوەی نرخی غاز و پێدانی قەرزی درێژخایەن. لەبەرامبەردا روسیـا داواکارییەکانی بەهەند وەرگرت، نرخی بەکارهێنانی غازی یەکسانکرد بەهەمان ئەو نرخەی لە ناوخۆی روسیا هەبوو، وە بڕی 14 ملیار دۆلاری وەک قەرزی درێژخایەن بۆ بوژانەوەی کەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی پێدان.

     ساڵی 2014ز، دوای بڕیاری ڕەتکردنەوەی بوون بە ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا و هاوپەیمانیەتی ناتۆ؛ خۆپێشاندان و دەنگی ناڕەزایی بەرزبوەوە لەلایەن ئۆپۆزسیۆنەوە، لەماوەێکی زۆر کورتدا بە هاندانی ئەوروپا و پشتگیری ڕاستەوخۆی ئەمریکا؛ زیاتر لە نیو ملیۆن کەس لە گۆڕەپانی کیێڤی پایتەخت کۆبوونەوە و هێرشیان کردە سەر دامەزراوە گشتییەکان و فراکسیۆنی "پارتی هەرێمەکان"ی سەرۆک کۆمار، دوای چەند ڕۆژێک "ڤیکتۆر یانوکۆڤیچ" بەرەو شاری خارکۆڤ و پاشان بۆ روسیا ڕایکرد. ئەم ڕووداوە لەلای خەڵکی ڕۆژهەڵاتی ئۆکراینا و روسی زمانەکان بە ئینقلابی لایەنگرانی ئەوروپا و ئەمریکا لەقەڵەمدرا.

❽

     دوای هەڵبژاردنەکانی 2014ز و هاتنە دەسەڵاتی "پیترۆ پەرەشێنکۆ"؛  ناکۆکیەکان زیاتر بوون و جارێکیتر زمانی روسی لە ناوەندە فەرمیەکان قەدەغەکرا، پەیڕەوانی مەزهەبی ئەرسۆزۆکسی پاتریارکی مۆسکۆ ئازار دەدران و کنێسەکانیان داخران، بەشێکی زۆری دانیشتوانی ڕوسی زمان لە شاری کیێڤ و خارکۆڤ بەرەو هەرێمی دۆنباس کۆچیان کرد و لەوێوە ڕووبەڕووی دەسەڵاتی ناوەندی حکومەت بوونەوە. وڵاتی روسیا لەکاردانەوەی ئەوەدا نیمچە دوورگەی کریمیای داگیرکرد و هاوکاری پێشکەش بە جوداخوازانی هەرێمی دۆنباس لە شارەکانی(دانێسک و لۆگانسک) کرد.

      لێرەدا؛ بۆمان ڕووندەبێتەوە کە ئۆکراینـا قوربانیی جیۆ-سیاسیی نێوان روسیا و ئەوڕوپایە، لەو چەند ساڵەی دواییدا ئەمریکا ڕاستەوخۆ دەستوەردانی لەکاروباری ناوەخۆی کردووە و هانیداون ببنە بەشێک لە هاوپەیمانیەتی ناتۆ. روسیاش ئەمە بە مەترسیێکی ستراتیژی دادەنێ لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی خۆی. چونکە بە ئەندامبوونی ئۆکراینـا لەناتۆ؛ دەبێتە هۆی داخرانی ڕوسیـا بەڕووی ئەوڕوپا، وە لە کەناراوەکانی دەریای ڕەش هیچ کاریگەریێکی نامێنێ.

     ساڵی 2019ز.؛ "ڤولۆدۆمێر زێلێنسکی" بوو بە سەرۆکی وڵات و ڕایگەیاند کە ستراتیژی کارکردنی؛"بریتیە لە گێڕانەوەی نیمچە دوورگەی کریمیا، کۆنترۆلکردنی هەرێمی دۆنباس، وە کارکردن بۆ بوون بە ئەندام لە هاوپەیمانیەتی سەربازیی ناتۆ"!

❾

    روسیا چەندینجار بە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەخۆ مەترسیەکانی خۆی لەگەڵ ئۆکراینـیەکان باسکردووە دەربارەی هەوڵدان بۆ بوون بەئەندام لە ناتۆ، وە ئەمریکا و ئەوروپای لەوە ئاگادارکردۆتەوە، و دانانی سیستەمی بەرگریی ئەمریکی لەوێ ڕەتکردۆتەوە. بـەڵـام ئیدارەی ئەمریکا و بەتایبەت دوای هاتنە سەرکاری "جۆ-بایدن" زیاتر کەوتنە هەوڵدان بۆ کۆنترۆلکردنی ئۆکراینـا.

لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا لەساڵی 2020ز؛ "دۆناڵد ترامپ" بە ئاشکرا بایدنی بە تێوەگلان لە گەندەڵییەکانی ئۆکراینـا تاوانبار دەکرد و وتی؛" جۆ-بایدن، ئۆکراینـا بە موڵکی خۆی و کۆمپانیاکانی دەزانێ، بۆیە کوڕەکەی بۆتە ڕاوێژکاری سێبەری حکومەتی ئۆکراینـا"!

      "ڤلادیمێر پووتین" کەگەلی ئۆکراینـا بە نەژادو برای روسەکان دەناسێنێ و بەردەوام لە هەوڵی دوورخستنەوەی دەسەڵاتی کیێڤ دابووە؛ لەژێر هەژموونی ئەمریکا و ئەوروپا، ئەوانیش بەپێچەوانەوە بەردەوامبوون لە هەوڵدان بۆ کەمکردنەوەی هەژموونی مۆسکۆ بەسەر کیێڤەوە.

    ئەوەی ئێستا ڕوودەدات لە ئۆکراینـا؛ شەڕە لەسەر گرنگی جیۆ-سیاسیی ئۆکراینـا، سەرۆکی روسیـا بەئاشکرا ڕایگەیاند؛ "ئێمە نامانەوێ هێز بەکاربهێنین، بەڵام ئەگەر لە داهاتوودا ئۆکراینـا بوو بە ئەندامی ناتۆ، وە داوای گێڕانەوەی نیمچە دوورگەی کریمیای کرد؛ ئەو کات ئێمە لەگەڵ کێ دەکەوینە شەڕ؟ ئۆکراینـا یان ناتۆ؟"..

     داواکارییەکانی روسیا لە ئۆکراینـا، بریتین؛ لەناوبردنی بزوتنەوەی نەتەوەیی کە بەڕێبازی نازی-نوێ  بزوتنەوەی "هالیچنا-گالیچنا" تۆمەتباریان دەکات، داننان بە نیمچە دوورگەی کریمیا وەک بەشێک لە روسیـا، پاراستنی هاوسەنگی نێوان ئەوروپا و روسیا، بڕیاردان لەوەی کە ئۆکراینـا نابێتە ئەندام لە ناتۆ، هەروەها گێڕانەوەی مافی روسی زمانەکانی ئۆکراینـا کە ژمارەیان نزیکەی 15 ملیۆن کەسە.

❿

     ساڵی 2011ز؛ بەگەشتێکی زانستی لەگەڵ ڕاگرایەتی کۆلێژی پەروەردە و دەرونناسیی زانکۆی خارکۆڤی نەتەوەیی؛ سەردانی شاری کیێڤمان کرد، یەکەم پەرستگای مەزهەبی ئەرسۆزۆکسی کە بە "پشێرەسکایا لاڤرا" ناودەبرێ، لەڕێڕەوەکەیدا بە زمانی روسی و لەسەر بەرد بەهەڵکەنراووی نووسرابوو؛ "کیێڤ؛ بێشکەی نەتەوەیی روس و دایکی شارە ڕوسیەکان"ە.

     جیهان چاودێر و هەستیارە بەرامبەر بە هێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراینـا، دڵەڕاوکێی زۆری دروستکردووە، هۆکارەکانی سەرهەڵدانی؛ ئەم پاساوانەن کە پێشتر ئاماژەمان پێدان، مێژووی پێکەوەگرێدراوی نێوانیان، دەستوەردانی دەرەکی ئەو درز و کەلێنانەی لە ناسنامە، زمان و ئایین(ڕێبازی ئایینی)؛ دروستبووە لە نێوانیاندا بەهۆی ئەو ڕەوشە سیاسیەی لەمێژوودا هەبووە، هەروەها ململانێی هێزە باڵادەستەکانی جیهان..

       بەو هیوایەی ئەو جەنگەی لە 24.02.2022 هەڵگیرساوە؛ هەرچی زووە بووەستێنرێ و زیاتر تەشەنە نەکات. لەبەرئەوەی درێژخایەنی لێکەوتە و کاریگەریی بەسەر تەواوی جیهاندا دەبێت، لەوانەیە ببێتە جەنگێکی بەرەیی و چەندان دەوڵەت و هێزیتر ڕاستەوخۆ بگرێتەوە.

️ⓊⓀⓇⒶⒾⓃⒺ🇺🇦

      ئۆکراینـا وڵاتێکە ڕووبەرەکەی زیاتر لە 600 هەزار کم دووجایە، شاری کیێڤ پایتەختە، کە بەشاری زۆرترین پارک دادەنرێ لەتەواوی ئەوروپا. لە ڕۆژهەڵاتەوە؛ هاوسنوورە لەگەڵ روسیـا، لەباکورەوە؛ لەگەڵ بیلا-ڕوسیـا، لەڕۆژئاوا؛ پۆڵندا، سلۆڤاکیا و هەنگاریا، لەباشووری ڕۆژئاوا؛ ڕۆمانیا، مۆلدۆڤیا، وە لە باشوور؛ دەریای ڕەش سنووری ئۆکراینـایە.  ژمارەی دانیشتوانی نزیکەی 45 ملیۆن کەسە. سەدا 85ی خاکەکەی کشتوکاڵییەو زۆرینەی خاکی ڕەشە؛ کە بەپیتترین جۆری خاکە. دەوڵەمەندە بەسەرچاوی ئاوی سازگار بەهۆی ڕووباری دنێپرەوە کەلە باکوورەوە بۆ باشووری وڵات درێژ دەبێتەوە، هەروەها دەوڵەمەندە بە کانزاکانی وەک خەڵووزی بەردی و ئاسن و یۆرانیۆم.

                               کۆتــــــایی!