وتار
سهرهاتیا تراژیدی یا تیرۆرا ههجهر عهلی بامهڕنی و كوڕێ وی عهلی ههجهر بامهرنی
Tuesday, 07.25.2023, 11:41 AM
سهرهاتیا
تراژیدی یا تیرۆراههجهر عهلی بامهڕنی و كوڕێ وی ب تاوانا دهست بهردانا ژ
پارتیا بنهمالا مهسعود بارزانی.
ههجهر عهلی حهمید بامهڕنی بێدهی ل ڕێكهڤتی 25\07\1995 ێ درهنگی شهڤ دگهل ههردوو كورێن وی عهلی تهمهن 30ساڵی
و مهلهڤان تهمهن 17 ساڵی ل تاخێ بهڕۆشكێ ژناڤ جهێ خهوێ دئیننه دهر و پشتی
9 ڕۆژا ئهشكهنجهدانێ ل 03\08\1995 ێ ههجهر و كوڕێ وی تیرۆر دكهن و مهلهڤانی ژی پشتی چهند مهها
ل كۆلانهكێ بهرهلا دكهن، ههلبهت دوماهیێ ئهو ژی ب ڕهنگهكێ زۆر بهرگومان
گیانێ خۆ ژدهست ددهت..
ههجهر عهلی حهمید بامهڕنی ل ساڵا 1935 ل بامهڕنێ ژ
بنهماڵهكا كوردپهره ژدایك بویه، ل ساڵا 1960ێ د تهمهنێ 25 ساڵیێ دا دبیته
پێشمهرگه و دگهل مهفرهزا سادق خرابهیی ب جۆشهكا نهتهوهیی بهشداریێ د گهلهك
خهبات و چالاكیێن پێشمهرگاتیێ دا دكهت.
ههجهر بامهڕنی ههتا ساڵا 1970 ل بامهڕنێ ئهركێ
ئامر مهفرهزاتیێ دگێڕیت و پشتی وێ ژبهر هندهك كێشهیێن جڤاكی و خێزانی نهچار
دبیت دهست ژ پێشمهرگاتیێ بهردهت، لێ پشتی ماوێ 2 ساڵا دیسا ل سالا 1972 ڤهدگهڕیته
ناڤ ڕێزێت پێشمهرگا و خهباتهكا بهرچاڤ
د ئهركێ نهتهوهییدا بڕێڤه دبهت.
پشتی
ئاشبهتالا 1975ێ ماڵا خۆ ڤهدگۆهێزیت بۆ دهۆكێ. ل ساڵا 1977ێ سهركرداتیا پارتی ب
رێیا عهریف ناسر بابكوری پهیامهكێ بۆ دهنێرین و داخازێ ژێ دكهن سهرژنوو
ڕێخستنا پارتی ل موسلێ دامهزرینیت. ههر ل وێ ساڵێ دبیته ئهندامێ ڕێخستنا موسل
ب ناڤێ نهێنی یێ (كۆخ) و ئهركێ ڕخستنا پارتیا ماڵا بارزانی بڕێڤه دبهت.
ل سالا 1982ێ ههتا 1988 كارێ ڕێخستنا
سیاسی یا پارتی و ههم ژی دهبارا ژیانیا خوه بڕهنگهكێ سهركهڤتیانه بهردهوام
كریه و گهلهك چالاكی ههم د بیاڤێ ئابۆری و ههم ژی سیاسی پێك ئیناینه. ل وی
دهمی كوڕهكێ ههجهر بامهڕنی یێ بناڤێ ههمزه ژلاێ حكومهتا بهعس ڤه دهێته
گرتن و ماوهكێ زۆر ل زیندانێ لبن ئهشكهنجێن گران دمینیت، ههتا كو دكهڤیته ڕهوشا
مرنێ، بهرددهن، لێ پشتی چهند ڕۆژا لبهر باندۆرا ئهشكهنجێن گران گیانێ خوه
ژدهست ددهت و شههید دبیت. ههجهر بامهرنی
ژی ل سالا 1988 ژلاێ حكومهتا عێراقێ ڤه دهێته دهستهسهركرن و بۆ ماوێ 9 ههیڤا
لگۆری مادهكێ گران یێ یاسایی دهێته ڕاگرتن و ئهشكهنجهكرن، لێ لدوماهیێ بهر
لێبۆرینهكا گشتی یا وی دهمی دكهڤیت و دهێته ئازادكرن و بڤی ڕهنگی ژ مرنا بدهستێ
دژمنا ڕزگار دبیت.
ههجهر بامهرنی دگهل كهسوكارێن خوه بهشداریهكا بهرچاڤ د سهرهلدانا سالا
1991ێ ههبوو و ئێك بۆ ژ پێشهنگێن هێرشا بۆ سهر بارهگاێ ئهمنا دهۆكێ.
پشتی ژناڤچۆنا رژێمێ و ڤهگهریانا سهركرداتیا
پارتی و مالا بارزانی ژ ئیرانێ بۆ دهۆكێ، ههجهر بامهرنی بچاڤێ خوه دبینیت ههر
دسهریدا دزی و تالان و تاوانا دهسپێ كر و بارهگا و نهخۆشخانه و باژێڕڤانی و بنگههێن
فهرمی ژلاێ بهرپرسێن پارتیڤه دهێنه تالانكرن، بگره ژ عاموده و محاولێن كارهبێ
ههتا ئامیرین پیشهسازی و شۆفهڕ و قهلابێن حكومی ههمی بۆ فرۆتنێ بهر ب ئیرانێ
دهینه گوههستن و گهلهك كهس ژبهر پاره و مادیهت و تۆلڤهكرنێن نهڕهوا
دهێنه كوشتن. لهورا ههجهر بامهڕنی كو ڤان تاڵان و دزی و تاوانا بچاڤێ خوه
دبینیت ئێدی باوهریا خوه ب ڕێخستنا ڤێ پارتیێ ژدهست ددهت و بئێكجاری دهستا ژ پێشمهرگاتی
و ئهندامهتیا پارتیا بنهمالا بارزانی بهرددهت..
پارتی ههوڵا ڤهگهڕاندنا وی ددهت لی ئهو ب شێوازهكێ
ژخوه بباوهر ئاشكرا دكهت كو وی باوهری ب ڤی ڕهنگێ دهستههلاتا كو ب دزی و
تاڵان و تاوانا دهسپێ كری نینه و بڕیارێ ددهت بێ ماتێكرنێن سیاسی بژیت.
دیسا پشتی ماوهكێ كو شهرێ ناڤخوهیێن بهرهیێن كوردی گهش دبیت ژلاێ پارتیڤه
پێشنیارا پلهیا لیوا بۆ دهێته كرن، لێ لگۆری چاڤكانیێن نێزیك ههجهر بامهرنی
دبێژیت ئهز ب چ رهنگا تێكهلی ڤی شهڕێ كو دناڤبهرا كوردادا ڕوی ددهت نابم و
ڕازی نینم برا و پسمام و كهسوكارێت خۆ بۆ دهستههلاتهكێ بكوژم كو لدوماهیێ بكهڤیته
دزی و تاڵانا.
دناڤبهرا سالێن 1994ێ و 1995ێ پهیوهندیێن
ههجهر بامهرنی لسهر ئاستێ كۆمهلایهتی دگهل هندهك كهساتی و ڕێخستنێن دی
یێن كوردستانی زێدهتر لێ دهێن، ههلبهت تا دهمێ شههید بونێ ژی ب فهرمی نه
ڕێخستنی و نه ژی حزبی قهت ئهندامێ چ پارتیهكێ نهبۆ، لێ لسهر ئاستهكا بهرفرهھ
خوهدیێ پهیوهندی و پێگهها كۆمهلایهتی بۆ، ههر ژبهر ڤێ كهساتی و ڕهوشتێ
وی یێ بلند و ئاستا هشمهندی و هشیاریا وی كو پارتی د قۆناغا ساڵانێن درێژ یا خهباتا
وی شاهد و شارهزایی وێ ببۆ، ترسهكا مهزن لدهف سهركرداتیا پارتی بهرامبهر ههجهر
بامهڕنی ههبۆ.
ههر لسهر بنهماێ ڤێ ترسێ ژی گهفێن
توند لێ دكهن كو ناچێبیت ژبلی پارتی ئهو پهیوهندیێ ب چ لایهنهكێ دی یێ حزبی
بكهت، ئهو ژی بهرههنگاری ڤێ چهندێ دبیت و دبێژیت ئهز وهك كوردهكێ ئازادم ل
كوردستانێ دگهل ههر بهرهیهكا كوردی د پهیوهندیاندابم.
لێ پارتی دزانی ههجهر بامهرنی خودانێ
كهساتیهكێ جهێ ڕێزێ ل تهڤاهیا دهڤهرێ یه، كو ههكه جودایی پارتی دگهل ههر
پارتیهكێ ڕێك بكهڤیت دێ پارتی ل دهڤهرا بههدینان لاواز كهت، لهورا نهشیا قهبول بكهت ئێكێ وهك وی جودایی
ڕێزێن پارتی دهرڤهیی سیوانا وان بژیت.
پشتی ڤێ لژنا ئهمنا پارتی ب سهرپهرشتیا
فازل متنی و قادر قهچاغ و حهمید عهلی و جهحفهر ئێمینكی ل رێكهڤتی 20-07-1995
ێ بڕیارا ڕهڤاندن و كوشتنا ههجهر بامهرنی ژ سهركرداتیا پارتی وهردگرن .
تاكۆ ل ڕێكهڤتی 25\07\1995 مهفرهزهك ب
سهرپهرشتیا ئازۆ گهرماڤی بسهر ماڵا ههجهر بامهڕنی دادگریت و وی و كوڕێت وی
یێن گهنج دڕهڤینن.
لگۆری دهربڕینا شاهدێن بویهرێ و ژ زارێ
چهندین چاڤكانیێن جودا و پیك هاتی ژ كهسوكارێن نێزیكی ههجهر عهلی حهمید بامهڕنی
و بتایبهت ئێك ژ ئهندامێن پاراستنێ یێ دهست ژكار كێشایی، كو بهشداری د گرتنا
ههجهر بامهرنیدا كری بۆیهر ب ڤی ڕهنگی بویه::
ل دهمژمێر 2:30 ێ شهڤا 25-07-1995 ب سهرپهرشتیا ئازۆ
گهرماڤی، سێ ترومبێل ژ جۆڕێن: (سوپهرهكا سپی 82 - مگزهمینا تویوتا لهشكهری و
بهڕازیلیهكا سۆڕ) كو ههر ئێكێ 3 كهس تێدا بوون، ژ دهۆكێ بهر ب مالا ههجهر
بامهرنی ڤه دچن ل تاخێ بهرۆشكێ.
ئازۆ گهرماڤی دگهل دوو كهسا لدهرڤهی
مالا ههجهر بامهرنی دمینن و بڕیارێ ددهته چهكدارێت خوه ههجهری و كورێت وی
یێت گهنج پێكڤه كهلهمچه كهن و بینن، مالێ ژی تهفتێش كهن ههرچی ماڵ و پارێ
وه دیت دگهل خوه بینن.
لگۆری دهربڕینا زارۆك و ماڵباتا شههید ههجهر بامهرنی ل ماڵا وان پارهیهكێ
زۆر ژی هاتبۆ دزین و تالانكرن، وی دهمی مقاولاتێن
بامهڕنێ ههم ژی پڕۆژا سهدا ئاشهوا ههمی لژێر سهرپهرشتیا مقاولاتا شههید ههجهر
بامهڕنی و كوڕێ وی عهلی دا بوون، لهورا ژلاێ مادیڤه كهسهكێ زهنگین بۆ و ترۆریستێن وێ شهڤی ژی پێشتر ئاگههدار بوون
كو دێ ل ماڵا شههید ههجهر بامهرنی پاره و ماڵهكێ باش بدهست وان كهڤیت، ههڤپێچ
دگهل ڤێ ڕهڤاندن و تاڵانا بسهر ماڵا شههید ههجهر بامهڕنی ئۆتۆمبێلا وی ژی
كو ژ جۆڕێ تویوتا سوپهڕ بۆ لبهر دهرێ مالێ وهك تاڵان ددزن.
بڤی ڕهنگی كهساتیێ ناڤدارێ دهڤهرێ كو
ژبهر غهدر و كوشتن و تاڵان و دزیا ژ ڤێ
پارتیێ ڤهقهتیابۆ بخوه ژی دبیته قوربانیێ تاڵان و دزین و غهدرێن ژلاێ دهستههلاتدارێن
ههمان پارتیێ و ل دهمژمێر 2 و نیڤا پشتی نیڤ شهڤ كۆمهكا چهكدارێن غهدار لژێر
فهرمانا سهركرداتیا پارتیا مالا مهسعود بارزانی، ماڵا وی تاڵان دكهن و جوامێرترین
كهساتیێ دهڤهرێ ههجهر بامهرنی و ههردوو كورێت وی لناڤ جهێ خهوێ دئیننه دهرێ
و ب دهستێن كهلهمچهكری سواری مێگزهمینا لهشكهری دكهن و بهر ب بارهگاێ
پاراستنا دهۆكێ ڤه دبهن.
لگۆری چاڤكانیان ههرسێكا دبهنه بارهگاێ
پاراستنێ و كو وی دهمی بهرپرسێ وێ ل دهۆكێ
نێچیرڤان ئهحمهد بوو، لگۆری شههدهییا
مهلهڤانێ كوڕێ ههجهر بامهڕنی كو وی دهمی بتهمهنێ وی 17 ساڵیێ ئێك ژ دهستهسهركریا
بۆ و ههم ژی لگۆری دانپێدانێن ژێدهرێ نهێنی یێ پاراستنێ بخوه دگهل چالاكڤان مهكی
ئامێدی ههر دگهل داخل بونێ لێدان و ئهشكهنجه دهسپێ دكهن و هاواریێن كور و
بابا تهڤاهیا ئاڤاهی ڤهدگریت. مهلهڤان
كوڕێ ههجهر بامهڕنی ژبۆ كهسۆكارێن خوه ڤهدگێڕیت كو: ڤێ
ئهشكهنجێ زۆر بشێوهكا هۆڤانه ڕۆژانه لسهر مه دهوام دكر، ژبهر كو تهمهنێ
من كێم بوو من كێمتری یێت دی ئهشكهنجه ددیت لێ من براێ خوه عهلی بچاڤێ خوه
ددیت كو ژلاێ 10 ههتا 13 كهسا ڤه دهێته ئهشكهنجهكرن ،
بجۆڕهكێ كو دناڤ خوینێ دا دگهڤاستن و وهكه جهنازا دكهته ههمبێزا مهدا، ههتا
بابێ من ههجهر و براێ من عهلی ژ های نهچۆبان دهست ژ ئهشكهنجهكرنا وان بهرنهددان،
دگهل ڤێ ئهشكهنجا هۆڤانه ئهم لبهر گهرما هاڤینێ ب بێ ئاڤی دهێلاین، ب ئاستهكێ
كو ئێدی ئهم هشك ببۆین، دلۆپهكا ئاڤێ ژبهر بانێ كهڤن و هلوهریایێ وێ ژۆرا ئهم
تێڤه گرتی ژۆردا دپهشی، من قۆدیكهكا ژهنگی ددا بهر وێ دڵۆپێن وێ ئاڤا كو من نهدزانی ژ كیڤه دهێت
و چ ئاڤهكه، دهمێ ب دهمێن درێژ قورتهكا ئاڤێ ڤهدجهمیا وێ قۆدیكێ، من بدهڤێ
عهلیێ براێ خوه یان بابێ خوهدا دكر تنێ
بۆ كو گیانهك بهێته بهر وان.
عهلی ههجهر بامهڕنی گهنجهكێ خاندهڤان و هشیار بو كو خوهندنا خوه ل پهیمانگهههكا
ئیداری سهركهڤتیانه بدوماهیك ئینابۆ و چ پهیوهندیهكا وی دگهل كارێن سیاسی نهبوو.
پشتی 9 ڕۆژ ئهشكهنجهدانێن دژوار، ل دوماهیێ
ههجهر بامهرنی و كورێ وی یێ مهزن عهلی ل رێكهڤتی 3ی ئاب ب ئۆزمۆبیل و ههمان
بهڕازیلیا سۆر، ههردوكا دسپێرنه دهستێ ڕهجۆ گهرماڤیێ جهلادێ پارتی دگهل 5
كهسێن دی لاشێ نیڤهگیانێ كوڕ و بابا
پێكڤه ل پشتا بێسرێ نێزیكی هندهك دوكانێن كهڤن یێن سهردهمێ رژێما بهعس ب دهستێ
رهجۆ گهرماڤی بخوه دهێنه گولهباران كرن. تهرمێ وان ژی دكهنه دسندۆقا بهرازیلیێ
دا و لگۆری دهربڕینا چاڤكانیێ پاراستنێ رهجۆ دبێژیته هندهك چهكدارێت دیاركری،
ههردووكا ببهن پاڤێژنه وی جهێ مه دهستنیشان كری. شاهدێ بۆیهرێ دبێژیت مه
جهسارهتا وێ نهبۆ جهێ تهرما پرسیار بكهین و ئهڤ كاره دسپارتنه دهستێ كهسێن
تایبهت، لهورا تا نوكه ژی جهنازێن كوڕ و بابا دبێ سهرۆشوینن و ئهسمایا ههڤژینا
شههید ههجهر بامهڕنی تا دهمێ كو ل 17-01-2022 گیانێ خوه ژدهست دای ههر وهك ژنهكا
تازیدار ب ئاخین و ناڵین ژیانا خوه دهرباز كر بێ كو مهزارهكێ خۆشتڤیێن وێ ههبیت
كو رۆندكا لسهر ببارینیت و فاتحا لسهر بخوینیت. .
مهلهڤان كورێ بچوكێ ههجهر بامهرنی ژی پشتی 72 رۆژا
ل 15-10-1995ل نێزیكی جسرێ سندۆرێ د رهوشهكا خراب یا دهروونی و تهندروستیدا لێ
بساخی دهێته بهرهلاكرن و خهلك لێ خودان دهردكهڤیت.
ههلبهت تا دوماهیا تهمهنێ خوه مهلهڤان
ڤێ تاوانا كو ب چاڤێ خوه دیتی ژبیرنهكربۆ و دگهل ئازارێن وان بیرهوهریا ژیان
كر. مخابن كو مهلهڤانێ كورێ ئازاركێشایی یێ ههجهر بامهڕنی ژی ل ڕێكهڤتی 19-10-2022
بڕهنگهكێ زۆڕ گوماناوی ل تهمهنێ 44 سالیێ دا گیانێ خوه ژدهست دا.
ههلبهت پیدڤیه بێژین پشتی بۆ ئێكهمجار
ل 2021ێ زانیاریێن ڤێ تاوانێ ژلاێ تهڤداپرێس ب ڕێیا لایفهكا مهكی ئامیدی هاتینه
بهلاڤكرن، گڤاشتن و چاڤدێری دیسا دكهڤنه سهر
زاڕۆك و هندهك ژ ئهندامێن بنهماڵا
شههید ههجهر بامهڕنی و چهندین جاران گهف ل وان دهێنه كرن. چهند گهنجێن
ڤێ بنهماڵی ژ نهچاری ئاوارهیی ئهوروپا دبن، پشتی بهلاڤبونا زانیاریێن ڤێ
تاوانا تراژیدیا مهلهڤان كوڕێ ههجهر بامهرنی یێ ڕزگاربوویی ژمرنێ كو وهك
شاهدهكێ راستهوخوه یێ ڤێ تاوانێ دهێته ناسین
بتایبهتی دكهڤیته بن چاڤدێریێ، بڤی ڕهنگی دهێته بهراوردكرن ب ڤی رهنگی
بناڤێ پهیوهندیێن دۆستانی مهلهڤان هاتبیته غافلاندن، تاكۆ ل نشكاڤه (مهلهڤان
ههجهر عهلی بامهڕنی) ژدایكبویێ ساڵا
1978 ل ڕێكهڤتی 19-10-2022 ل دهمهكێ بێ كو ئاسهوارێن ههر رهنگێ ئازار یان نهساخیهكێ
لدهف وی ههبن ب برهنگهكێ گهلهك بهرگومان ل نشكاڤه ب جهلتا مێشكی گیانێ
خوه ژ دهست دهدهت. كو بێ كو ههر رهنگێ بشكنینهكا پزیشكیا یاسایی لسهر
بهێته ئهنجامدان ژلاێ ماڵباتێ ڤه دهێته خاكسپاردن.
ههلبهت
پێشتر برایهكێ شههید ههجهر بامهڕنی ژی ل ساڵا 2004ێ ل چیاێ مهتینی برهنگهكێ
گوماناوی گیانێ خوه ژ دهست دابۆ. پشتی ڤێ كارهساتا لههمبهر ماڵباتا ههجهر بامهرنی ل سالا 1995ێ ڕویدای رهوشا ئابۆری و
دهبار و ژیانا ڤێ بنهمالێ زۆر خراب بوو، كو هێژژایی گۆتنێ یه كوژمهكێ زۆر یێ پارێن مقاولاتا یێت عهلی كورێ
جوانهمهرگێ ههجهر بامهڕنی ل دهف ژنهكێ بناڤێ نهجیبا نهجیب بون كو پێدڤی
بۆ ڕادهستی وی هاتبانه كربان، لێ پشتی
كو عهلی دهێته شههید كرن ئهڤ گوژمێ گران یێ پارا ژی ل وی سهردهمی ژلاێ ڤێ
ژنێ ڤه دهێنه ڕاگرتن و چ جارا ناهێنه ڤهگهڕاندن، نهجیبا نهجیب ئهندامهكا
بهرێ یا پهرڵهمانێ عێراقێ لسهر لیستا پارتی و ئهنداما لژنا دارایی یا پهڕلهمانێ
عێراقێ بوو.
ئەو بابەت و هەواڵانەی کە ناوی نووسەرەکانیان دیار و ئاشکرایە، تەنیا
نووسەرەکەی بەرپرسیارە، نەک تەڤداپرێس