فکری کوردایەتی+دەوڵەتی ڕەعیەخۆری باشوور بۆتە ناوەندی سەرکوتکردنی ھەموو بزاوتێکی ئازادیخوازی.

پێم وایە زادەیی ھەموو کارێک ، تەنیا نیەت، گووتنێک یان سمبووڵێک نییە! بەڵکوو پلان و ڕێکخستن ئامانج و ئێستا و داهاتوو چی دەخوڵێنی و چەند بە لۆژیک هەنگاو دەنێیت گرنگە.

لەوانەیە نیەتی باش تووشی شکست و بەرخوادنێکی کوێرانە و بێ ئامانج بکاتەوە، ئەنجام هیچ گۆڕانکاری لە جەوهەردا  ڕوونادا، بۆیە بێ هیوای دەخوڵقێ، بێ هیوابوون لە ژیانی ئاسایدا  داڕمانی کەسایەتی و کۆمەڵایەتی لەگەڵ خۆی دێنێ، وەک کەشتیەکەوایە کەبەدەم شەپۆلی بەهێز دەریا پارچە پارچە و نوقم  دەبێت.!  تەنیا گرنگی بە کاتی تێیدا دەژی بە بنەمابگریت کارەسات لەگەڵ خۆی دێنێ! بۆیە مێژوو ئەمڕۆ و داهاتوو لە هەناوی یەکدا دەژین بە گرنگی پێداچوونەوە بە مێژوو دەرس وەرگرتن  چۆن فێری ئەوەدەبین خۆمان ڕێکبخەین و هانگاو بنێین، لە مێژوودا  زۆر ھەڵکشان و داکشان و تێکشانی نیەت و ھەستەواری بەرچاومان دەکەوێ، کە ئەنجامی چی بووە، کە لەدەرەوەی لۆژیکی سیاسی و ڕێکخستنی و پەروەدەی بووە ، دەرئەنجام چ کارەساتێکی نەرێنی خوڵقاندووە. بێ هیوای کۆمەڵگا و خەڵکی لەگەل خۆیدا هێناوە.

بۆیە سمبووڵی  نەتەوە دەوڵەت دین مەزهەب کە بارگاویکراوی کرابێت بە ژەھر ی فاشستی و نەزانی، مرۆڤ و کۆمەڵگا کەڕوڵاڵ و سەرخۆش و کوێر دەکات و  لە بەھا و پرانسیپی ئازادی بێ بەشی دەکات. چونکە کۆمەڵێک کەس و خانەدان وەک چەتە لەژێر ئەم دەمامکەدا هەموو دەسکەوت و شتێک بۆ خۆیان قۆرخ دەکەن و دوای خۆیان دەکەنە شوێنی سمبوڵی نەتەوەی و ئاینی مەزهەبی و هەموو شتێک بە خۆیان پێناسە دەکەن، وەک ئەمڕۆی دەسەڵاتی باشوور، ئەگەر ئێمە نەمێنین هەموو شتێک نامێنێت،   بۆ پاراستنی دەسەڵاتی خۆیان چارەنووسی نەتەوەیەکیان بە کەیهین گرتووە، بۆیە بە پێداگری  ماف و ئازادی و دیموکراتی بەلاوە دەنێن و بە زەبری هێز و خوێن قسەدەکەن و دەسەڵات پەیڕەو دەکەن، فۆرمی دیکتاتۆری و سەرکووتکردن دەکەن بەپرانسیپی کارنامەی بەڕێوەبردن لە هەموو کایەکانی حوکمڕانی، لە جێگایی حوکمەت خۆیان حوکم دەکەن، پۆلیس و ئاسایش یاسا و دادگا بازرگانی خۆیان هەیە، بەناوی حوکمەت و یاساوە هەریەکەیان  لە زۆنی خۆی فەرمانڕاوی دەکات، دەزگای ئەمنی و  پێشمەرگەی حوکمەت پێش  داگیرکەردەکەون و چاوساخیان بۆ دەکەن.

بۆیە  ئەمڕۆ بە ناوی حوکمەت و قەوارەی هەرێم و بانگەشەی بۆدەکەن ڕۆژنییە کەشتیەکە پارچە نەبێت و بەرەو نووقم بوون نەچێت.! دەرئەنجام لێرەوە خۆکوژی و سوتانی ھەموو بەھا و مافەکان ئازادی دەسکەوتەکانی گەل و خەڵک لەگەڵ خۆی دێنێ. ئەوتێکۆشین و قوربانیدانەی نزیک بە سەدساڵ بۆیکراوە ئەمڕۆ لە ژێر دەمامکی کوردایەتی ڕەعیەخۆر و بۆگەن لەناودەچێت.

دەرئەنجام  ئەوەی کە دەبینین هەر ڕۆژێک پارچەیەک داگیردەکرێ و گەنج سەرگەردان و ئاوەرە دەبێت، لە شەقامەکان هێزی چەتەگەریان خەڵک دەکوژن یان ڕاپێچی زیندانەکانی دەکەن لەژێر سیناریۆێ داتاشرا و بۆ ئەوەی  کۆمەڵگا و خەڵک چاوترسێن بکەن، ڕۆژنییە بە ئاگانەیەین بە بیستنی چەندین کارەسات، کارەساتی گەورەتر ئەوەیە لە هەموو لایەکەوە داگیرکەر و دوژمن لە هەرجێگەیەک بیەوێت بە ئارەزووی خۆی تەرانێن دەکات، لەکاتێک خەڵک دژیی قسەبکەن و  بەشێوەی چالاکی هەڵوێست وەربگرن بە زەبری هێز بڵاوەیان پێدەکەن. پاسا و بەهانەی زۆر قێزەون بۆگەن دەهێننەوە بۆئەوەی بەرژەوەندی خۆیان لەدەست نەدەن، بۆئەم بەرژەوەندی خوازیەی خۆیان لە سمبووڵی کوردایەتی باشتریان دەستناکەوێت.

بۆیە گرنگە ھێزی نیەت، گووتار، ھزر و فکر، وەک پرانسیپی هەڵقەی زنجیر بە بنەمابگیرێت بۆ ھەموو بابەتی سیاسی کۆمەڵایەتی و حوکمڕانی و ئیدارەدان، کە خۆی بسپێرێتە بەھا و بنەماکانی ئازادی و دیموکراتی، لە ڕوانگەی ئازادیەوە خۆێندنەوە بۆ پرسەکان بکرێ، نەک لە فۆکسی مەزھەب و نەتەوە و ئاین و ئایدۆلۆژیەوە خۆێندنەوە بۆ ئازادی بکرێت.گرنگی ھێزی فکر و بوونیادی ژیری و ھەڵسەنگاندن و خۆێندنەوەی لۆژیکی بۆ شێواز و کارنامەکانی ڕێکخستنی بکات و  ھۆکاری کێشەکان و چارەسەری  بنکۆڵ بکات، بۆئەوەی ئەنجام دەستەبەر بێت لەسەر بنەمای سیاسەتی ئەخلاقی و ئازادیخوازی. لەبەرچاو گرتنی ڕەوشی ھەنووکەی و داھاتوو گرنگی خۆی ھەیە، بۆیە تاکتیک و ستراتیژیک لەکاروکارنامە گرنگە، کە ئەمڕۆ و داھاتوو دیاری بکات، ئەوەی ئێستاوداھاتوو  دەبەستێتەوە بە یەکەوە بونیاندی بەگەڕخستنی  شێوازی تاکتیک و ستراتیژیک بە باشی ھەڵسەنگاندنی بۆ بکرێت، چۆن بتوانی تاکتیک بخەیتە خزمەت ستراتیژیک بئ ئەوەی بەھا و پرانسیپەکانی ئازادی بن پێ نەکەیت.

بۆیە بەگەڕخستنی ھەر کارنامەیەک، بەستنەوەی بە سیستەم و ھەژموونی کارپێکراو، چ لە ڕوانگەی ھزری و فکری و کرداری و پراتیک، خزمەتە بە سیستەمی زاڵ و  دەسەڵات دەکات بە شێوەیەکی ناڕاستەخۆ یان ڕاستەخۆ، لێرەوە ناتوانێت بازنەی سیستەمی ھەیە تێپەڕێنێ، زیاتر دەسەڵات ڕۆدەچێ و بەھێز دەبێ، چارەسەری قورستر دەبێ، ئاڵۆزی و قوڵبوونەوەی کێشەکان زیاتر دەبێت، بێشک یەکێک لە ھۆکارەکانی خولانەوەی بازنەیی و دووبارە بوونەوە و دەژەرەبوون لە کایەکانی  سیاسی و حوکمڕانی و بەڕێوەبردن و ڕێکخراوەی زادەی فکری زاڵی ئەو فۆرمەیە کە بە کوردایەتی ساختە باشووری پێ گۆشکراوە کە هەردوو هێزی باڵادەست خۆیان بە خاوەنی دەزانن، بۆیە هەر هێزێک کە وەک ئۆپۆزسیۆن خۆی ناساندووە تاکوو ئەمڕۆ دروست بووە، نەیتوانیوە گۆڕانکاری بکات لەهەمان بازنەی فکرەی کوردایەتی داسەپاوی ئەواندا بووە، یان کەمێک زەر یان کەمێک سەوز بووە.  بۆیە زیاتر لە هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگا و نوێگەڕی لە دوایی بەهامان ڕێچکەی پارتی و یەکێتیدا هەنگاوی هاویشتووە یان لە دوایدا بەشێک بووە لە پرۆژەکەیان. نموونەی گۆڕان و نەوشیروان کە خیتاب و فۆرمی ئۆپۆزسیۆن بوونەکەی وەک فریادرەس ناسێنرا،  بەڵام لە داویی ماوەیەک بووە قاچی دەسەڵاتی خۆسەپێنی یەکێتی و پارتی و  شەرعیەتی بە خراپترین کابینەی حوکمەتدا.  کەوایە گۆڕانکاری جەوهەری لەفکر و هزردا نەکەیت ناتوانی لە  پرتۆکۆڵی زاڵی  چەمکی کوردایەتی ساختە ڕزگار بێت.  بۆیە لێگەڕین لە شێواز و میتۆدی نوێ و کاریگەری لە کارنامەی کاردا واتایی بنچینەی خۆی ھەیە.

پرۆتۆکۆڵی حوکمی زادەیی کوردایەتی داسەپاوی دەژەنەرە بوو، لە گووتەی نەتەوە، دەوڵەتی+نەتەوەی بۆتە  ئایدۆلۆژیەکی بۆگەنی داماڵڕاو لە ھەموو بەھا کۆمەڵایەتی و نەتەوەی و دیموکراتی و ئازادی و سیاسی لایداوە، و هەر ڕۆژێک کارەساتێک دەخوڵقێنێ، بێ هیواکردن برسی کردن شێواندنی شیرازەی کۆمەڵگا و پێشخستنی تاکپەرستی بێ ناوەڕۆک، وەک چەکێکی کوشندە  ڕووی لەسنگی خۆمان و پەلەپیتکەی لەدەستی دوژمنە، ھەر ڕۆژ بەھاکانمان  دەکوژێ  بە پلان و پرۆژەی  دەزگا ھەواڵگریەکان  بەگەڕخراوە، بۆیە ھەردەچێت کارەست و تێکشکاندنی بەھا ئازادیەکان لەگەل خۆیدا دێنێ، تەووژمە ترسناک و کاولکاریەکانی زیاتردەبێ.

بۆیە زادەیی لێگەڕینی فکری سیاسی و  دیموکراتی ئازادیخوازی بێ ڕۆڵ و کاریگەر کردووە و هیواکان و حەقیقەتی لێگەڕین بۆ ئازادی بۆتە وەهم و شتی بێ بایەخ لەناو خەڵکدا، وەھجێکی ترسناکی بونیادناوە کە لێگەڕین و قەڵمبازی چارەسەری  قورسکردووە. لەھەناوی خۆیدا بەھای کلتووری و  فەرھەنگ و ناسنامەی نەتەوەی کووشتووە و ڕاکردن لێی باشترین ڕێگایی ژیانکردنە.

بۆیە دەبێت دەرک بەوە بکرێت ھەموو جوڵانەوەیەکی نەتەوەی  ئازادیخواز نییە، بەڵام ھەموو بزوتنەوەیەکی ئازادیخواز دەتوانێت ھەڵگری دۆزی ئازادی نەتەوەکەی لە ئەستۆ بگریت، زۆر نموونەی مێژووی ھەیە، کە ڕزگاربوونی نەتەوەیەک لە ئەنجامدا دیکتارۆری نەتەوەی خوڵقاندووە، بەڵام  بە پێچەوانەوە ڕەوتی ئازادیخوازی هەموو بەهاکانی ئازادی گرنگی پێدەدات و  ھەموو مافەکانی کۆمەڵگا و پاراستنی بەھا و کلتوور و فەرھەنگ و ناسنامە سیاسی لە ئامێزدەگرێت.

لە مێژووی نوێ و ئەمڕۆدا ئەقڵیەتی کوردایەتی رەعیەخۆر مشەخۆر، بۆتە ناوەندی سەرکووتکردنی ھەموو بزاوتێکی ئازادیخوازی کە لێگەڕین بکات بۆ ژیانێکی باشتر و مەدەنیخوازی، بەردەوام هەوڵەکانی بۆئەوە بووە  جوڵانەوە فکری و ئەدەبی و کلتوریەکان تووشی نەژادپەرستی زاڵ و بێ ناوەڕۆک بکات،  هەر ھەنگاونان بۆ بونیادێکی ئازادیخوازی و دیموکراتی  و مەدەنیەت لەدەرەوەی ئەم چەمکە ڕەعیەخۆرە و خۆسەپێنە، مەحکومکراوە بە خیانەتکار  و کرێگرتەی و جاسووس تێکدەر،  کراسی  جاشی دەزگایی  ھەرێمی بەبەریدا دووریوە، مۆرکێکی ترسناک بەسەریدا دەسەپێنن  و کۆمەڵگاش گوومان لە دڵسۆزییان دەکات ،  بۆیە گۆڕانکاری سیاسی و کۆمەڵایەتی  ڕێڕەوی خۆی نادۆزێتەوە تاکوو هەنگاو بۆ داهاتووی خۆی بنێت، خۆی ڕزگار بکات  لە  ژەهری  کوشندەکەی ئەقڵیەتی کوردایەتی ساختە.

ئەگەرچی ھەموو ڕەوتەکان بە گشتی نەیانتوانیوە خۆیان داماڵن لەم  ھزرە ڕەعیەخۆرە کە ناوەڕکی پووچە لە ھەموو بەھایەکی نەتەوەی و ئازادیخوازی دوورە، بە پێچەوانەوە ئەم کوردایەتیە ساختەیە لەژێر  ھزرو  ھەگەمۆنی دەسەڵاتی باودا  بارگاویکراوە و ھیچ بەھایەکی ئازادی و نەتەوەی ناناسێت، بەڵکوو بەردەوام خزمەتی بە سیاسەتی هەرێمی و نێودەوڵەتی کردووە و خەڵکی خۆی وەک سووتەمەنی بەکارهێناوە، بەردەوام لە ڕێگایی بۆردمانی ئەم زهنیەتە سۆز و هزر و فکری خەڵک و ڕۆشنبیر و ئاکادمیەکانیشی  بەخۆیەوە گرێداوە و بەردەوام لە بەرژەوەندی باڵای کەسێتی و حزبی خۆیان وەک پەیژەی چوونە سەرەوە و وەک پەرژینی دەمامکی خۆیان بەکاریان هێناون. نموونەی ڕیفراندۆم و کێشەی بەغداد و ھەولێر ، ڕەوایەتیدان بە دەستوەردان و داگیرکاری تورکیا و ئێران، تاوانبارکردنی هەموو هێز و لایەنێک کە لە دەرەوەی فکری ئەوان بێت.ئەوانەی تاکوو سەر ئێسک دژی ئەم دەسەڵاتەن ، ھێشتا ناتوانن خوێندنەوەیەکی ئازادیخوازی و دادپەروەرانە  ئاشکرا بەیانبکەن، ئەگەر سەیر بکەین لە کۆتای خاڵدا دەگەڕێنەوە کە  ئامانج لە ڕەخنەو و نووسینەکان پاراستنی قەوارەکەیە، کە دەسەڵاتی کوردایەتی ساختە بەڕێوەیدەبەن و نوێنەرایەتی دەکەن، لێرەوە کاریگەری زادەیی کوردایەتی ساختە و ڕەعیەخۆری بە ڕوونی دیارە، کە ناتوانێت لە ژێرکاریگەری ئەو ھەژموونە دەربچێت،

یان لە دیدوگۆشەیەکی ترەوە خۆێندنەوە بۆ بکات، یان بتوانێت بونیادی کۆمەڵگای ئازاد لە ھەناو و بوونی خۆیدا بەرجەستە بکات،  بۆیە ئەم چینەی نوخبەی  بۆژواز و بەرژەوەندی پەرست ھەمان فلیم و سیناریۆ پێشکەش دەکەن کە دەسەڵات پەیڕەوی دەکا.

بۆئەوە گرنگە لێگەرینی ئازادی و دیموکراتیک خاوەن ناسنامەی فکری سیاسی و ئەدەبیاتی خۆی بێت کە داماڵراو بێت لە  ھەموو چەمک و ئەدەبیاتی داسەپاوی کوردایەتی ڕەعیەخۆر، لێگەڕینی ئازادی دیموکراتیک دەبێ ھێڵی گشتی خۆی دیاری  بەرجەستە بکا و فکری خۆی بونیاد بنێ، لە دژی  ھەژموونی ڕەعیەخۆری کوردایەتی ساختە. تێکۆشانێکی ئازادی و ھۆشیاری خۆی پێش بخات، گرنگە بە پێداگری شێواز و میتۆد  فکر و  ھزری نوێ  هێڵی تێکۆشانی   خۆی بەرفراوان بکات و ،  ھێڵی لێگەرینی ئازادیخوازانەی  پەل بۆھەموو شوێنێک بھاوێژێت، خۆی بە ڕێکخستن بکات، بتوانێت ئەقڵ و ئەدەبیاتی زاڵ لە کایەکانی سیاسی و نەتەوەی و بەڕێوەبردن بەلاوەبنێت لە جێگایدا ھێزی بونیادی ئازادیخوازی و دادی کۆمەڵایەتی و کلتووری کۆمەڵگا و تاکی ئازاد بخوڵقێنێ و هەنگاو بەرەو ئاواکردنەوەی  نەتەوەی+دیموکراتیک ئازادیخواز  بنێ، بۆئەوەش دەبێت پێداگری و شکاندنی ئەو زهنیەت و ئەقڵیەتیەی کە خۆی وەک ناوەندی باڵای نەتەوەی و  ئاینی و مەزهەبی و خانەدانی دەبینێت تێک بشکێنین.