هەواڵ

هەرێمی كوردستانی عێراق: دادگاییەكی پڕلە كەموكورتی ڕۆژنامەنوسان و چالاكوانان

Thursday, 04.22.2021, 10:38 AM

دەقی ڕاپۆرتی رێكخراوی چاودێریی مافی مرۆڤی جیهانی (هیومان رایتس وۆچ) سەبارەت بە زیندانیانی بادینان بە هەرسێ زمانەکانی کوردی، ئینگلیزی ، عەرەبی. وەرگیراو لە ماڵپەری ڕێکخراوەکە.

دەبێت دادگای پێداچوونەوە ڕەچاوی ئەو هەموو ناڕێكیە لە پرۆسەكەدا بكات

(بەیروت)— هیومان ڕایتس ۆوچ لە ڕاپۆرتەكەی ئەمڕۆیدا ڕایگەیاند، لە ١٦ی شوباتی ٢٠٢١، دادگایەكی هەرێمی كوردستانی عێراق لە پرۆسەیەكی پڕ لە كەموكورتیدا سزای شەش ساڵ زیندانی بەسەر سێ ڕۆژنامەوان و دوو ‌‌‌چالاكواندا سەپاند. بەرپرسان هێشتا دوو كەسی تریان لە زیندان ئازاد نەكردووە سەرەڕای بڕیاری دادگا لە نەبوونی بەڵگەی تەواو بۆ دادگایكردنیان. هیومان ڕایتس ۆوچ لەم كاتەدا تۆێژینەوەكەی لەسەر دادگایكردنەكان بڵاودەكاتەوە لەبەرئەوەی ئەگەری زۆر هەیە لە دەركردنی بڕیاری پێداچوونەوەی كەیسەكان لەلایەن دادگای پێداچوونەوەوە.

پرۆسەی دادگایكردنی ئەم كەسانە لە دادگای تاوانەكانی هەولێر پێشێلكاری یاسایی و دەستتێوەردانی سیاسی زۆری تێدا بوو. دەبێت ئەو بەرپرسانەی لە بڕیاری پێداچوونەوەی كەیسەكان بڕیاریان هەیە ئەم پێشێلكارییانە ڕەچاو بكەن لە كاتی بڕیاردان لە پێداچوونەوەی كەیسەكان. بەرپرسانی پارێزگاكانی هەولێر و دهۆك لە هەرێمی كوردستان هەستان بە دەستگیركردنی دوو پیاو لە مانگی ئابی ٢٠٢٠ لەگەڵ دەستگیركردنی پێنچ كەسی تر لە مانگی تشرینی یەكەم بە بیانووی پلاندانان بۆ ڕێكخستنی خۆپیشاندانی بێ مۆڵەت. لە مانگی مایس تاوەكو تشرینی یەكەم، چالاكوانان و مامۆستایان لە ناوچەی دهۆك هەستان بە ئەنجامدانی چەند خۆپیشاندانێك بۆ داواكردنی موچەكانیان؛ كە لەلایەن بەرپرسانەوە دواخرابوو.

بەڵقیس وویڵی، توێژەری باڵای جەنگ و قەیران لە هیومان ڕایتس ۆوچ، ووتی، "پرۆسەی دادگایكردنی پركەموكورتی لە هەرێمی كوردستانی عێراق شتێكی نوێ نیە. بەڵام، پشتگوێخستنی سەرەتایترین پرنسیپەكانی دادگایكردنێكی دادگەرانە بۆ سزادانی خەڵك بەهۆی ئەوەی گوایە پلانیان داڕشتووە بۆ ڕێكخستنی خۆپیشاندان ئاست نزمییەكی نوێ و لەڕادەبەدەر دەردەخات."

پارێزەرێك كە ناسیاوی یەكێك لە دەستگیركراوەكانە لەگەڵ سەرچاوەیەكی تری سەربەخۆ كە لە پرۆسەی دادگایكردنەكاندا ئامادەبوون چەند زانیاریەكیان لەسەر پرۆسەكە باسكرد كە جێگەی نیگەرانی بوو. ئەو ڕۆژنامەنوسانەی سزادران پێكهاتبوون لە ئەیاز كەرەم بروشكی، گۆهدار محەمەد زێباری، لەگەڵ شیروان ئەمین شیروانی. دووانەكەی تر، شڤان سەعید عومەر بروشكی و هەرویان عیسا ئەحمەد كە دوو چالاكوانن بەردەوام ڕەخنە لە كارەكانی حكومەت دەگرن و داوای چاكسازی دەكەن.

هەر پێنچ كەسەكە لە دادگایكردنێكی هاوبەشدا سزای زیندانیكردنیان بەسەردا سەپێنرا بەپێی ماددەكانی ٤٧ و ٤٨ و ٤٩ ی یاسای سزادانی عێراقی و ماددەی ١ی یاسای ژمارە ٢١ی ساڵی ٢٠٠٣ و ماددەی ١٥٦ی هەمواركراوی یاسای سزادانی عێراقی ؛ كە كاری بەئەنقەست بۆ دروستكردنی مەترسی لەسەر ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری دامەزراوەكانی حكومەت بە تاوان دەكات. دەستگیركراوەكان داوایان بۆ پێداچوونەوەی بڕیارەكەی دادگای تاوانەكان پێشكەشكردووە.

هەروەها سێ سەرچاوەكە ووتیان كە حكومەت بەڵگەی پێویستی لە دژی دوو كەسی تر بەناوەكانی بەدەل بەرواری چالاكوان و ئومێد حاجی ڕۆژنامەنووس نەخستۆتەڕوو بۆ سزادانیان و كەیسەكانیانی گەڕاندۆتەوە بۆ دادگای لێكۆڵینەوە. بەڵام، بەرپرسان هێشتا ئازادیان نەكردوون لەكاتێكدا لە چاوەڕوانی داواكارانن بۆ پێشكەشكردنی بەڵگە لەدژیان.

سەرچاوەكان ووتیان شیروانی كە لە ٧ی تشرینی یەكەم دەستگیركرا بۆماوەی یەك هەفتە ڕێگەی هیچ جۆرە پەیوەندییەكی بە جیهانی دەرەوە پێنەدراوە لە زینداندا. ناسیاوێكی شڤان بروشكی ووتی لە پاش ئەوەی هێزە ئەمنیەكان دەستگیریان كردووە لە ماڵەكەیدا لە ٢٣ ی تشرینی یەكەم، خێزانەكەی بۆ ماوەی دوو مانگ هەوڵیان داوە سۆراخ و شوێنی دەستگیركردنی بزانن. لە كۆتایدا، ڕیگەی پێدراوە تەلەفۆن بۆ هاوسەرەكەی بكات و پێی بڵێ كە لەلایەن ئاسایشی ‌حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە لە هەولێر دەستبەسەرە. سێ سەرچاوەكە ووتیان كە هەر حەوت كەسەكە بۆماوەی چەندین مانگ لەكاتی زیندانیدا پارێزەریان نەبووە، بەوكاتانەشەوە كە لێكۆڵینەوەیان لەلایەن ئاسایشەوە لەگەڵ كراوە و لەبەردەم دادوەری لێكۆڵەر كەیسەكانیان بیستراوە.

لە مانگی مارس، لە پاش ئەوەی ڕێكخراوی كۆمیتەی پارێزگاریكردن لە ڕۆژنامەنوسان ڕاپۆرتێكی بڵاوكردەوە و تێیدا نیگەرانی لەبەرامبەر كەیسی دادگایكردنی دوو لە پیاوەكان دەربڕی، دیندار زێباری ڕێكخەری حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ داكۆكیكردنی نێودەوڵەتی لە ئیمەیڵێكدا لە ١٤ی مارس وەڵامی ڕاپۆرتەكەی دایەوە و وەڵامەكەی بۆ هیومان ڕایتس ۆوچیش نارد كە تێیدا گووتی، " ئەوان [شیروانی و زێباری] پارێزەریان هەبووە لەكاتی چاوەڕوانی دادگایكردندا."

بەڵام، سێ سەرچاوەكە ئەم بانگەشەیەی زێباریان ڕەتكردەوە و ووتیان كە بەرپرسان بۆ یەكەم جارو تەنها بۆماوەی چەند خولەكێك ڕیگەیان بە پاریزەرەكان داوە قسەیان لەگەڵ بكەن بەر لە دەستپێكردنی دانیشتنەكانی دادگا لە بەرواری ١٥ و ١٦ شوبات. هەروەها ووتیشیان كە دەستگیركراوان زۆر بەكەمی ڕێگەیان پێدراوە خێزان و كەس و كاریان ببینن و تەنها یەك جار ڕێگەیان پێدراوە كە كەس وكاریان ببینن بۆ ماوەی چەند خولەكێك لە سەرەتای دەستگیركردنیانەوە. ناسیاوێكی شڤان بروشكی ووتی كە باوكی ڕیگەی پێدراوە یەك جار بۆماوەی پێنج خولەك سەردانی بكات لە كانوونی دووەم بەڵام ئەفسەرانی ئاسایش لەناو ژوورەكەدا بوون لەكاتی سەردانەكەدا.

پارێزەرەكە ووتی خۆیی و چەند پارێزەرێكی تر كە بەرگریان لە كەیسی پیاوەكان كردووە هەوڵی وەرگرتنی فایلەكانیان داوە بەرلە دەستپێكردنی دادگایكردنەكان، بەڵام ئاسایش ڕەتی كردۆتەوە كە فایلەكانیان ڕادەستی پاریزەرەكان بكات سەرەڕایی نامەی دادگا لە پێدانی مۆڵەت بۆ وەرگرتنی فایلەكان لە ئاسایش. ئەو ووتی، تەنها حەوت ڕۆژ بەر لە دەستپێكردنی پرۆسەی دادگایكردنەكە، پارێزەرەكان ڕۆژی دەستپێكردنی دادگایكردنەكەیان پێگوترا. پارێزەرەكە ووتی، "پێمان گوترا كە دادوەر نەخۆشەو دەبێت چاوەڕوانی دواخستنی دادگایكردنەكە بكەین، بەڵام لە ناكاو ڕۆژی دادگایكردنەكە ڕاگەیەنراو هیچ كەسمان خۆمان ئامادە نەكردبوو." ناسیاوەكەی بروشكی ووتیشی،كە خێزانەكەی بروشكی نەیانتوانی ئامادەی دادگایكردنەكە بن لەبەرنەبوونی كاتی پێویست.

هەروەها ناسیاوەكەی بروشكی ووتی كاتێك ئەندامانی هێزەكانی ئاسایش بروشكییان دەستگیركرد، بەبەرچاوی خێزانەكەیی و منداڵەكانیەوە لێیاندا. پارێزەرەكە ووتی، لەكاتی دادگایكردنەكەدا، شێروانی نەیدەتوانی بەپێوە بووەستێ، دەردەكەوت بەهۆی برینداری جەستەییەوەیە. ئەو بە دادوەری ووت كە هێزەكانی ئاسایش هەڕەشەیان لێكردووە، هەروەها هەڕەشەی دەستدرێژی سێكسیان بۆسەرهاوسەرەكەی و دایكی كردووە ئەگەر نوسراوی دانپێدانانەكە واژوو نەكات. ئەو ووتی، "دادوەر هیچ وەڵامێكی نەدایەوە تەنانەت كاتێك دەیبینی كە ناتوانێت بەپێوە بووەستێت."

پارێزەرەكە و سەرچاوە بێلایەنەكە ووتیان دادوەر و داواكاران بەردەوام و دووبارە باسی زانیارییان "لە سەرچاوەی نهێنیەوە" دەكرد كە گوایە دەستگیركراوان سیخوڕن، بەڵام هیچ لەم سەرچاوانە لە دادگادا ئامادەنەبوون. لەبەرئەوەی ئەم سەرچاوانە لەبەردەم دادگا ئامادەنەبوون، پارێزەرانی بەرگریكار چانسی ئەوەیان نەبوو كە پرسیاریان لێبكەن لێكۆڵینەوە لە ڕاستی ووتەكانیان بكەن. هەردوو سەرچاوەكە كە لە دادگایكردنەكەدا ئامادەبوون ووتیان كە ئەفسەرێكی ئاسایش كە بەشێك نەبوو لە تیمی داواكاران ناوە ناوە هەڵدەستاو دەستی بەرزدەكردەوە؛ پاشان دادوەر ڕێگەی پێدەدا كە بەڵگەی نوێ بخاتە ڕوو كە پارێزەرانی بەرگریكار پێشترو بەهیچ شیوەیەك ئەو بەڵگانەیان نەبینی بوو. دادوەر ڕێگەی بە پارێزەرانی بەرگریكار نەدەدا پرسیاری لێبكەن و لێكۆڵینەوە لە ڕاستی ووتەو بەڵگەكانی بكەن.

هەرسێ سەرچاوەكە نیگەرانیان دەربارەی پاشكۆیی تۆمەتەكان لەدژی بەرگریكاران دەربڕی. بۆ نموونە، ئەو دوو سەرچاوەیەی ئامادەی دادگایكردنەكە بوون ووتیان كە ئەندامەكەی ئاسایش ئاماژەی بە وێنەیەك دەكرد كە شێروانی لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان پۆستی كردبوو لەگەڵ ژێرنووسێك كە دەڵێت گەشتی ئاسمانی نێوان توركیا و هەرێمی كوردستان كە بۆماوەیەك هەڵپەسێردرابوو دەستی پێكردۆتەوە و ئەندامەكەی ئاسایش جەختی دەكردەوە كە ئەمە بەڵگەیە بۆئەوەی كە شێروانی سیخوڕ بووە.

هەرسێ سەرچاوەكە ووتیان كە زۆرینەی ئەو بەڵگانەی لەلایەن داواكاران و نوێنەرێكی ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان خرانەڕوو لەكاتی دادگایكردنەكەدا گریمانەبوون و لەسەربنەمای بەڵگەی ڕاستەقینە نەبوون و پارێزەرانی بەرگریكار ڕێگەیان پێنەدرا پێداچوونەوەیان بۆ بكەن.

لە ١٦ی نیسان، سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان نیگەرانی لەبارەی دادگایكردنەكانەوە دەربڕی. ئاسۆس هەردی كە ڕۆژنامەنوسێكی ناودار و چالاكوانێكی مافەكانی میدیاكارانە ووتی كە ئەو لەو باوەڕەدایە هەر حەوت كەسەكە دەستگیركراوون و دادگایكراون و بەندكراون تەنها لەبەرئەوەی هەوڵی خۆپیشاندانیان لەدژی حكومەتی هەرێم داوە:

"یاسایەك هەیە كە گرەنتی مافی ئەنجامدانی خۆپیشاندان دەدات، ئەگەر ئەو یاسایەیان پێشێلكردووە، دەبێت بەپێی ئەو یاسایە دادگایی بكرێن،" ئەو ووتی. "یان ئەگەر پێشێلی یاسای ڕۆژنامەوانیان كردووە وەك ڕۆژنامەنووس، دەبێت بەپێی ئەو یاسایە دادگایبكرێن. هیچ هۆكارێك نیە لەپشت ئەوەی كە ئەم كەسانە تاوانبار بكرێن بە هەوڵدان بۆ تێكدانی ئاسایشی هەرێمەكە بەهاوكاری لایەنی دەرەوە. داواكاران هیچ بەڵگەیەكی ڕاستەقینەیان بۆ ئەو تۆمەتە نەخستۆتەڕوو. لە كۆتایدا، ئەم دادگایكردنە ئەوە دەسەلمێنێ كە پارێزگاریكردن لە ئازادی ڕادەربڕین چەندە كەمبۆتەوەو هاتۆتە خوارەوە لە هەرێمی كوردستان."

هەروەها هەرسێ سەرچاوەكە نیگەرانیان لەسەر دەستتێوەردانی سیاسی خستەڕوو. زێباری لە ئیمەیڵەكەی مانگی مارسیدا ووتی كە دادگا سەربەخۆیە لە حكومەت و سیاسی نیە و حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهیچ شێوەیەك دەستتێوەردانی لە پرۆسەكەدا نەكردووە. بەڵام، هەفتەیەك بەرلە دادگایكردنەكە، سەرۆك وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان مەسرور بارزانی لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ووتی كە دەستگیركراوان "نە چالاكوانن و نە ڕۆژنامەنووسن." هەندێكیان سیخوڕ بوون و سیخوڕییان بۆ ووڵاتانی تر كردووە....هەندێكی تریان ئاژاوەگێڕبوون." هیومان ڕایتس ۆوچ ووتی، ئەم ووتەیە بە ماوەیەكی كەم بەرلەدەستپێكردنی دادگایكردنەكان دەستتێوەردانێكی سیاسی نەشیاوە لە ئاستێكی باڵا لە كەیسەكان و پێشیلكارییە لە ئەگەری بێتاوانی بەرگریكاران.

پارێزەرەكە ووتی كە تیمەكەی چاوەڕوانی وەڵامی دادگای پێداچوونەوەن بۆ داواكەیان لە پێداچوونەوەی كەیسەكان. ئەو بەرپرسانەی حكومەت كە بڕیاریان هەیە لە داوای پێداچوونەوەی كەیسەكان دەبێت ڕەچاوی هەموو ئەو پێشیلكاریانە بكەن كە لە پرۆسەی دادگایكردنەكاندا كراوە لەكاتی بڕیاردان لەوەی كە داوای پێداچوونەوەكە پەسەند بكەن یان پشتگیری بڕیارەكەی دادگای تاوانەكان بكەن.

وویڵی ووتی، "سەپاندنی ئەم سزایانە تەنها ناوبانگی خراپی هەرێمی كوردستان خراپتر دەكات وەك ناوچەیەك كە تێیدا خەڵك ڕووبەڕووی دادگایكردنی نادادپەروەرانە دەبنەوە بەهۆی ڕەخنەگرتنیان لە سیاسەتەكانی حكومەت و دەربڕینی نیگەرانیەكانیان دەربارەی نوخبە سیاسیەكان."

Kurdistan Region of Iraq: Flawed Trial of Journalists, Activists

Appeals Court Should Consider Flagrant Irregularities

Families of the journalists and activists on trial on February 16, 2021, sitting outside the Erbil District Court of Appeal.Click to expand Image

(Beirut) – A court in the Kurdistan Region of Iraq sentenced three journalists and two activists to six years in prison on February 16, 2021, in deeply flawed proceedings, Human Rights Watch said today. The authorities continue to hold two other people despite a court ruling that there was insufficient evidence to try them. Human Rights Watch is publishing its research into the trials now because of the likelihood of an imminent appeals decision.

The proceedings in the Erbil Criminal Court were marred by serious violations of fair trial standards as well as high-level political interference. Authorities involved in the appeal should consider these violations when deciding whether to oppose the appeal. Authorities from the Erbil and Dohuk areas of the Kurdistan Region arrested two of the men in August 2020 and the other five in October, reportedly for planning unauthorized demonstrations. From May to October, activists and teachers in the Dohuk area had organized protests calling for payment of government salaries that authorities had delayed.

“Flawed trials in the Kurdistan Region are nothing new,” said Belkis Wille, senior crisis and conflict researcher at Human Rights Watch, “But flaunting the most basic principles of justice to punish people for allegedly planning protests is a new low.”

One lawyer, a relative of one detainee, and another independent source who was present during the proceedings shared detailed information about fair trial concerns. The journalists sentenced are Ayaz Karam Brushki, Kohidar Mohammed Zebari, and Sherwan Ameen Sherwani. The other two, Shivan Saed Omar Brushki and Harwian Issa Ahmed, are activists who frequently criticize government practices and call for reforms.

The five men were sentenced in a joint trial under articles 47, 48, and 49 of the Iraqi Penal Code and article 1 of Law No. 21 of 2003, amending article 156 of the penal code, which criminalizes acts intended to infringe on the security, stability, and sovereignty of government institutions. The convictions have been appealed.

The three sources also said that the government had not provided sufficient evidence to charge the other two men, Badal Barwary, an activist, and Omid Haji, a journalist, and returned the case to the investigative judge. But the authorities have refused to release them while awaiting further evidence from the prosecution.

The sources said that Sherwani, who was arrested on October 7, was held incommunicado for a week. Shivan Brushki’s relative said that after security forces arrested him at his home on October 22, the family tried repeatedly for two months to find out where he was. He finally was allowed to call his wife and reveal that he was held by the Asayish – the Kurdistan Regional Government’s (KRG) security forces – in Erbil. The three sources said that all seven were detained for months without access to their lawyers, including during interrogations and the investigative hearing.

In March, after the Committee to Protect Journalists issued a report raising concerns around the trial of two of the men, Dindar Zebari, the KRG’s coordinator for international advocacy, responded in a March 14 email that he shared with Human Rights Watch that “they [Zebari and Sherwani] had access to their lawyers while awaiting trial.”

However, the three sources denied this claim and said that authorities only allowed the lawyers to speak with them for the first time for a few minutes before the trial sessions on February 15 and 16. They said that the detainees also had limited access to their families, only seeing them once for a few minutes since they were detained. Shivan Brushki’s relative said that his father was allowed to visit him once for about five minutes in January, and Asayish officers were in the room during the meeting.

The lawyer said that he and the other lawyers defending the men tried to obtain access to the case files before the trials began, but that the Asayish, who held the files, refused to hand them over despite letters from the court granting permission. He said that they only found out about the trial dates seven days beforehand. “We had been told the judge was sick and so we should expect postponements but suddenly the trial was announced and none of us were prepared,” the lawyer said. Brushki’s relative said his family was unable to attend the trial because of the short notice.

The relative said that when security forces arrested Brushki, his wife and children saw the security forces beat him. At the trial, Sherwani was unable to stand, seemingly because of an injury, the lawyer said. He told the judge that security forces had threatened him and also threatened to sexually abuse his wife and mother if he didn’t sign a confession, the lawyer said, “The judge didn’t respond to his allegations even though he couldn’t stand,” he said.

The lawyer and the independent source said the judge and prosecutor repeatedly mentioned information from “secret informants” who did not appear in court that the defendants were spies. Since they did not appear in court, there was no opportunity for the defense to cross-examine them. Both sources who were at the trial said that an Asayish officer who was not part of the prosecution team would occasionally stand and raise his hand, after which the judge would allow him to present new evidence that the defense had not previously seen. The judge did not allow the defense to cross-examine him.

All three sources raised concerns about the basis of the charges against the men. For example, the two sources who were in court said that the Asayish member pointed out a photo that Sherwani had posted on social media with a caption saying that flights between Turkey and the Kurdistan region, which had been suspended for some time, had resumed and asserted that this was evidence he was a spy.

All three said that the evidence presented by the prosecution and a representative of Iraqi Kurdistan’s security council during the trial was largely circumstantial and the lawyers were not allowed to review it.

The Kurdistan speaker of parliament raised concerns with the trials on April 16. Asos Hardi, a prominent journalist and media rights activist, said he believed all seven men were only being prosecuted because they had tried to protest against the regional government:

“There is a law guaranteeing the right to demonstrate and if they broke that law, they should be prosecuted under it,” he said. “If instead they violated the press law as journalists, then they should be tried under that law. There is no reason they should be charged with attempting to destabilize the security of the region with the support of foreign parties. The prosecution has not presented any real evidence of that. This trial ultimately proves how low protections of free expression have fallen in the Kurdistan Region.”

All three sources also raised concerns about political interference. Zebari stated in his March email that the court is independent of the government and apolitical and that the KRG had not interfered in any way with the proceedings. However, a week before the trial, KRG Prime Minister Masrour Barzani stated in a news conference that the detainees “are neither activists nor journalists. Some of them were spies, they spied for other countries… Some were saboteurs.” This prejudicial statement issued shortly before the trial is inappropriate high-level political intervention in the cases and violates the presumption of innocence, Human Rights Watch said.

The lawyer said that his team is awaiting the appeals court response to their appeal. Government authorities involved in the appeal should consider these gross fair trial violations when deciding whether to support the lower court decision at the appeals court.

“These recent convictions only further compound the Kurdistan Region's worsening reputation as a place where people can face unfair criminal trials merely for critiquing government policies they object to and expressing concerns about the political elites,” Wille said.

إقليم كردستان العراق: محاكمات معيبة لصحفيين ونشطاء

على محاكم الاستئناف النظر في المخالفات السافرة

عائلات الصحفيين والنشطاء الذين جرت محاكمتهم في 16 فبراير/شباط 2021، يجلسون أمام محكمة استئناف منطقة أربيل. Click to expand Image

(بيروت) – قالت "هيومن رايتس ووتش" اليوم إن محكمة في إقليم كردستان العراق حكمت في 16 فبراير/شباط 2021 على ثلاثة صحفيين وناشطَيْن بالسجن ستّ سنوات في محاكمة معيبة للغاية. تواصل السلطات احتجاز شخصَيْن آخرَيْن رغم قرار المحكمة بعدم كفاية الأدلة لمحاكمتهما. تنشر هيومن رايتس ووتش أبحاثها حول المحاكمات اليوم بسبب قرب موعد قرارات الاستئناف.

شابت الإجراءات في محكمة أربيل الجنائية انتهاكات خطيرة لمعايير المحاكمة العادلة، بالإضافة إلى تدخل سياسي عالي المستوى. على السلطات المشاركة في الاستئناف أن تأخذ هذه الانتهاكات في الحسبان عندما تُقرَر ما إذا كانت ستعارض الاستئناف. اعتقلت السلطات في أربيل ودهوك في إقليم كردستان العراق اثنين من الرجال في أغسطس/آب 2020 والخمسة الباقين في أكتوبر/تشرين الأول بسبب تنظيم تظاهرات غير مرخصة، كما تزعم. من مايو/أيار إلى أكتوبر/تشرين الأول، نظّم نشطاء ومعلّمون في منطقة دهوك مظاهرات تُطالب بسداد الرواتب الحكومية التي أخّرتها السلطات.

قالت بلقيس والي، باحثة أولى بشأن الأزمات والنزاعات في هيومن رايتس ووتش: "المحاكمات المعيبة في إقليم كردستان ليست بالأمر الجديد. لكن التباهي بأبسط مبادئ العدالة لمعاقبة أشخاص يُزعم أنهم يخططون لتظاهرة هو مستوى جديد من الانحطاط".

قدّم محامٍ، وقريب أحد المحتجزين، ومصدر مستقل آخر كان حاضرا خلال المحاكمة معلومات تفصيلية حول المخاوف بشأن المحاكمة العادلة. الصحفيون المدانون هم آياز كرم بروشكي، وكوهدار محمد زيباري، وشيروان أمين شيرواني. أما الاثنان الآخران، شفان سعيد عمر بروشكي وهاريوان عيسى أحمد، فهما ناشطان ينتقدان ممارسات الحكومة دائما ويدعوان إلى الإصلاحات.

حُكم على الرجال الخمسة في محاكمة مشتركة بموجب المواد 47 و48 و49 من قانون العقوبات العراقي والمادة 1 من القانون رقم 21 لعام 2003 المعدِّل للمادة 156 من قانون العقوبات، التي تجرم الأفعال التي يُقصد بها المساس بأمن المؤسسات الحكومية واستقرارها وسيادتها. استُؤنِفت الأحكام.

قالت المصادر الثلاثة أيضا إن الحكومة لم تقدم أدلة كافية لاتهام الرجلَيْن الآخرَيْن، وهما الناشط بدل برواري والصحفي أميد حاجي، وأعادت القضية إلى قاضي التحقيق. إلا أن السلطات رفضت الإفراج عنهما في انتظار أدلة إضافية من النيابة العامة.

قالت المصادر إن شيرواني، الذي اعتُقل في 7 أكتوبر/تشرين الأول، احتُجِز بمعزل عن العالم الخارجي مدة أسبوع. قال قريب شفان بروشكي إن بعدما اعتقلته القوى الأمنية في منزله في 22 أكتوبر/تشرين الأول حاولت الأسرة مدة شهرين معرفة مكانه. سُمح له بالاتصال بزوجته وإخبارها أنه لدى "الأشايس" – القوى الأمنية التابعة لحكومة إقليم كردستان – في أربيل. قالت المصادر الثلاثة إن الرجال السبعة احتُجزوا لأشهر بدون التمكّن من التواصل مع محامٍ، بما في ذلك خلال التحقيقات وجلسات الاستجواب.

في مارس/آذار، بعدما أصدرت "لجنة حماية الصحفيين" تقريرا يثير مخاوف بشأن محاكمة اثنين من الرجال، أجاب ديندار زيباري، منسق حكومة إقليم كردستان للمناصرة الدولية في رسالة إلكترونية في 14 مارس/آذار أنه قال لـ هيومن رايتس ووتش "إنهما [زيباري وشيرواني] كان لديهما تواصل مع محاميهما أثناء انتظارهما للمحاكمة".

غير أن المصادر الثلاثة نفت هذا الادعاء وقالت إن السلطات سمحت للمحامين بالتكلم معهم للمرة الأولى لدقائق قليلة قبل جلسات المحكمة في 15 و16 فبراير/شباط. قالت إن تواصل المحتجزين مع أُسرهم كان محدودا أيضا وإنهم لم يلتقوا أُسرهم إلا لبضع دقائق منذ احتجازهم. قال قريب شفان بروشكي إن والده سُمح له بزيارته مرة واحدة مدة خمس دقائق في يناير/كانون الثاني، وكان عناصر الأسايش حاضرين في الغرفة.

قال المحامي إنه والمحامين الآخرين المدافعين عن الرجال حاولوا الوصول إلى ملفات القضية قبل بدء المحاكمة إلا أن الأسايش، الذين كانوا يحتفظون بالملفات، رفضوا تسليمهم إياها رغم رسائل من المحكمة تأذن لهم بذلك. قال إنهم علموا بمواعيد المحاكمات قبل سبعة أيام فقط من انعقادها. قال/ "قيل لنا إن القاضي مريض وإن علينا توقّع تأجيلات، لكن أعلِن عن المحكمة فجأة ولم يكن أي منا مستعدا". قال قريب بروشكي إن أسرته لم تتمكن من حضور المحاكمة بسبب المهلة القصيرة.

قال القريب إن زوجة بروشكي وأطفاله رأوا عناصر القوى الأمنية يضربونه عند اعتقاله. قال المحامي إن شيرواني لم يتمكن من الوقوف خلال المحكمة، على ما يبدو بسبب إصابة. قال إنه أخبر القاضي إن عناصر الأمن هددوه وهددوا أيضا باغتصاب زوجته ووالدته إن لم يوقع على الاعتراف، وقال "لم يتأثر القاضي بهذه الادعاءات، علما أنه لم يتمكن من الوقوف".

قال المحامي والمصدر المستقل إن القاضي والمدعي العام ذكروا مرارا معلومات من "مخبرين سريين" لم يمثلوا أمام المحكمة، تفيد بأن المتهمين جواسيس. بما أنهم لم يمثلوا في المحكمة لم يكن هناك فرصة أمام الدفاع لاستجوابهم. قال المصدران اللذان كانا حاضرين في المحكمة إن عنصرا من الأسايش، لم يكن جزءا من فريق الادعاء، كان يقف من وقت لآخر رافعا يده فيسمح له القاضي بتقديم دليل جديد لم يكن الدفاع مطلعا عليه من قبل. لم يسمح القاضي للدفاع باستجوابه.

أثارت المصادر الثلاثة مخاوف حول أساس التهم ضد الرجال. مثلا، قال المصدران اللذان كانا حاضرين خلال المحاكمة إن عنصر الأسايش قدّم صورة كان شيرواني قد نشرها على وسائل التواصل الاجتماعي معلقا عليها إن الرحلات للجوية بين تركيا وإقليم كردستان العراق، التي عُلِقت لبعض الوقت، قد استؤنِفت وقال أن ذلك كان دليلا على أن شيرواني جاسوس.

قال الثلاثة إن الدليل الذي قدمه الادعاء وممثل مجلس أمن كردستان العراق خلال المحاكمة كان دليلا ظرفيا ولم يُسمح للمحامين بمراجعته.

أثارت رئيسة برلمان إقليم كردستان مخاوف حول المحاكمات في 16 أبريل/نيسان. قال الصحفي البارز والناشط الحقوقي آسوس هاردي إنه يعتقد أن الرجال السبعة يحاكَمون فقط بسبب محاولتهم الاحتجاج ضد الحكومة الإقليمية:

"هناك قانون يحمي الحق في التظاهر، وإذا خالفوا هذا القانون يجب أن يحاكَموا بموجبه. أما إذا خالفوا قانون الصحافة كصحفيين، فيجب محاكمتهم بموجبه. ليس هناك أي مبرر لاتهامهم بمحاولة زعزعة أمن المنطقة بدعم من أطراف أجنبية. لم يقدم الادعاء أي دليل فعلي على ذلك. تُظهر هذه المحاكمة مدى تدني مستوى حماية حرية التعبير في إقليم كردستان العراق".

أثارت المصادر الثلاثة أيضا مخاوف حول التدخل السياسي. قال زيباري في رسالته الإلكترونية في مارس/آذار إن المحكمة مستقلة عن الحكومة وغير مسيَّسة وإن حكومة إقليم كردستان العراق لم تتدخل بأي شكل من الأشكال في المحاكمة. لكن مسرور برزاني، رئيس حكومة إقليم كردستان العراق، أعلن في مؤتمر صحفي، قبل المحاكمة بأسبوع، أن المحتجزين "ليسوا ناشطين أو صحفيين. بعضهم جواسيس، يتجسسون لحساب دول أخرى... وبعضهم مخربون". قالت هيومن رايتس ووتش إن هذا البيان المتحيّز الصادر قبل قليل من المحاكمة هو تدخل سياسي عالي المستوى في القضايا وينتهك مبدأ افتراض البراءة.

قال المحامي إن فريقه ينتظر رد محكمة الاستئناف على استئنافه. على السلطات الحكومية المشارِكة في الاستئناف أن تأخذ في الحسبان الانتهاكات الخطيرة لإجراءات المحاكمة العادلة عندما تُقرّر إذا كانت ستدعم قرار المحكمة الابتدائية في محكمة الاستئناف أم لا.

قالت والي: "هذه الإدانات الأخيرة لا تُؤدي إلا إلى تفاقم تدهور سمعة إقليم كردستان العراق كمكان يواجه فيه الناس محاكمات جنائية غير عادلة لمجرد انتقاد السياسات الحكومية التي يعترضون عليها، أو التعبير عن مخاوفهم من النخب السياسية".

ئەو بابەت و هەواڵانەی کە ناوی نووسەرەکانیان دیار و ئاشکرایە، تەنیا
نووسەرەکەی بەرپرسیارە، نەک تەڤداپرێس

رێكخراوی چاودێریی مافی مرۆڤی جیهانی (هیومان رایتس وۆچ)